Zülfü Livaneli Onedio'ya Konuştu: Batılı Yayıncılar Bizim Edebiyat Kitaplarının Satış Rakamına Şaşırıyor

Romanlar, şarkılar ve filmlerle o, hep anlatan biri. Zülfü Livaneli’nin sanat yolculuğuna baktığımızda, orada insanlık hallerini görürüz. Büyük başlıkların, en mikroskobik hallerini anlatır bize. Sıradan insanların görünmezliğini, onları ortak acılarda birleştirerek kırar. Bunun için romanlar kurar, şarkılar söyler, şiirler yazar ve bu sayede rakamlar ya da harcıalem başlıklar altında yitip gidenler, unutulmaz olur.  

Livaneli’yle edebiyattan ve kitaplardan konuştuk.

İnsanlık ve anlatı tarihine baktığımız zaman mecralar da el değiştiriyor. Diğer yandan kitap, üretim araçları var olduğu sürece hayatta kalacaktır diye inanıyorum ama baktığımız zaman web üzerinden yazmak, insanlara ulaşmak ve bilgiyi de oradan takip etmek, çağın getirdiği bir şey. Sizce anlatı tarihi içinde şimdiki internet yayıncılığı nereye denk düşer? 

İnsanlara ulaşama biçimleri değişip, dönüşebilir. Yayınevi tekellerinin kırıldığı ve herkesin kendini ifade edebildiği bir çağa geliyoruz artık. Bu büyük bir buluş ve sıçrayış, matbaanın bulunuşu kadar önemli bir şey. Tüm dünyada e-book okuma oranı bizden fazla, sesli kitap bizde de hızla yayılıyor. Bunlar halka yeni ulaşma yollarıdır. 

Ama sonuç hep aynı kalır. Anlatım vardır, hikâye vardır, hikayeci vardır. Eğer o hikâye iyi ise yani Hemingway oturmuş ve İhtiyar Adam ve Deniz’i yazıyor ise bunu ister basılı kitaptan versin ister gazete ister e-book…. Kral her zaman içeriktir ve hep öyle kalacaktır.

Sizce hikayeler neden ilgimizi çekiyor? Hikâyelerden neden vazgeçmedik? Bu kadar şey değişti ama hala “Acaba sonunda ne olacak? Acaba o şimdi ne yapacak?” soruları saatlerimizi bir metin üstünde geçirmemizi sağlıyor.  

Söz sanatları ve hikâye insanın kanında hep vardı.  İlk insanlar avdan geliyorlar, geceleri ateşin başında anlatıyorlar… Aslan şöyle saldırdı ben mızrağı böyle sapladım yok, şunu yaptım bunu yaptım… Birbirlerine hikayeler anlatıyorlar… Mağara duvarına resim yapmak nasıl bir ihtiyaç? Kalıcı olmak ve bak ben böyle yaşadım bunu gördüm diyebilmek, anlatmak ihtiyacı bunlar. Hikâye anlatmak her insanın ihtiyacıdır. Hikâye dinlemek de her insanın ihtiyacıdır. İnsan, insan hikayelerine muhtaçtır, bu hiçbir zaman bitmeyecek. Biz hikâye anlatan ve hikâye dinleyen bir türüz. 

Biz edebiyat seviyoruz sanki değil mi? Yazarlarımıza, şairlerimize de bu anlamda sahip çıkıyoruz. Bir kültürel değer anlayışımız var. 

Biz, gelenek ile gelecek ve batı ile doğu arasına sıkışmış vaziyetteyiz. Şimdi çok satanlardan kitaplarımızdan bahsettiğimizde, en çok satan 10 kitabımızı alın; ben dünyadaki yayıncılarıma da gönderdim, “Bakın bu bir fenomendir,” dedim… Sabahattin Ali var, Orwel var, Saramago var, Zweig var ki Almanya’da bile yok. Fransa’ya, Amerika’ya, İngiltere’ye, en gelişmiş ülkelere bakın: en çok satan 10 kitap ya polisiye ya cinsellik ya kişisel gelişim ya yemek kitaplarıdır. Edebiyat oralara giremiyor bile. Ben sevdiğim bir yazar öldüğü zaman bakarım gazetede ne olacak diye New York Times’ın küçücük bir yerinde bir haber olur geçer gider. Bizde kesinlikle daha önemli. Yaşar Kemal vefat ettiği zaman gazeteler ayrıca bir edisyon yaptılar onun için. Çok büyük işler yapıldı. Bizim birçok edebiyatçılarımızın kitapları çıktığı anda çok satan listesine giriyor çünkü insanlar bakıyor şimdi ne yazmış diye. İhsan Oktay Anar, yeni kitap çıkarsa insanlar hemen merak edip heyecanlanıyor. Bir yandan da kendimizi o kadar küçük görmeyelim. Biz edebiyatla şu anki batı toplumlarından daha ilgili bir ülkeyiz. Zaten bizim edebiyat kitaplarımızın satış rakamlarına batıdaki yayıncı şaşırıyor. Nasıl bu kadar satabiliyor, doğru mu bu rakamlar diyorlar. Diyoruz ki doğru, bu kadar okur mu var evet bu kadar okur var. Edebiyat okuru var. O bakımdan çok da öyle kendimizi kınayacak durumda değiliz.

Çok güzel söylediniz. 

Ya da okunacak bir albenisi olacak, sen bana bir hikâye anlatıyorsun.  Edebiyat Mutluluktur kitabımda bu örneği vermiştim: Kitap yazmak isteyen genç arkadaşlarım o kadar büyük bir zahmete girmeden önce arkadaşlarınızı toplayın 10 dakika size bir hikâye anlatacağım deyin. Eğer 10 dakika anlatıyorsanız ve onların ilgisini çekiyor ise o zaman oturup yazmaya girişin. İşte o zaman da işin içine iyi yazmak diye bir kural giriyor. Edebiyat bir sanattır, buluştur. Bir piyanist nasıl çok mahir bir şekilde piyano çalıyor ve biz de bilet alıp gidip dinliyoruz onu. Çünkü benim yapamayacağım bir şekilde hüner gösteriyor. Yazar da okurun gösteremeyeceği bir hüner göstermeli, konusuyla. Yaşar Kemal derdi ki, “Her yazarın konusu kendine göredir,” hakikaten öyle. Cervantes’in konusu Don Quijote, Homeros un konusu Truva Savaşı, Dostoyevski’nin konusu Karamazov Kardeşler’dir. Yazarlara göre konular var.  

İki tane şey söylemek istiyorum sizin aracılığınız ile genç yazarlara. 

Yaşasın!  

Biri evet, 10 dakika anlatın, 5 dakika anlatın, bakın ilgisini çekiyor mu insanların? İkincisi şimdi bir romana başladım, günde artık 400 sayfa yazarım diye bir şey olmaz. Yani bu bir yolculuk gibidir. İstanbul’dan arabaya bindiniz, yola çıktınız, önce gişelere kadar düşüneceksiniz. Ondan sonra mükemmel olarak o yolu kazasız belasız yaptıktan sonra, şimdi İzmit’e kadar gidiyorum. Bunun üzerine yoğunlaşacaksınız. İzmit’e geldikten sonra şimdi bu etabı da bitirdik, artık Bolu başlıyor deyip böyle bölüm bölüm ilerleyin. Böyle bir şeydir roman ve kurgusu, mimarisi kurula kurula ilerler. Bütün bunlar olmadan şiir yazar gibi başlanırsa yarım sayfada durur, şimdi ne yapayım diye bakınmaya başlar insanlar.  

Bir de Hemingway’in bir öğüdü vardır, gençliğimde bana çok faydası dokunmuştur. İnsanları dinleyin, der. İnsanları dinlemek o kadar önemli ki. Kendini anlatmak derdinde herkes. Oysa yazarlık kendini anlatmak değildir, başkalarını dinlemektir.

Twitter

Instagram