Ortak Türk Alfabesindeki Yeni Harfler Nasıl Kullanılacak?
Dünyadaki Türk devletleri Latin alfabesinden Kiril alfabesine farklı alfabeler kullanıyordu. Türk Devletleri Teşkilatı'nın çalışması sonucu ortak bir alfabe oluşturuldu. Temelleri 1926 yılında Bakü'de atılan bu alfabenin amacı devletler arasındaki dil uyumunu yükseltip kültürel bağları güçlendirmek. Ancak bu ortak alfabede 29 harflik alfabemizin dışında 5 yeni harf var. Gelin onları inceleyelim.
Türk Devletleri Teşkilatı ortak alfabe kullanımına geçeceğini geçtiğimiz günlerde duyurdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan bu gelişmeyi yeni bir adım olarak belirtti.
Bu ortak alfabede ise 29 harfli alfabemize ek olarak yeni 5 harf bulunuyor. Toplam 34 harf oluyor. Bunlardan Q ve X'e yabancı dillerden aşina olsak da çok fazla görmediğimiz harfler de var.
Ə, ə
Kuzey Avrupa dillerinde Ä harfi olarak da kullanılan bu ses 1991 yılında Azerbaycan'ın kullandığı Latin alfabesine eklenmiştir. Dilimizdeki e'den farkı ise daha açık ve belirgin bir şekilde ifade edilen 'e' sesi için kullanılır. Kazakçada, Tatarcada, Gagavuzcada ve Türkmencede de kullanılan bu harf pekmez, erken, pembe gibi açık seslerde kullanılır. Örneğin bu ses alfabemizde olmuş olsaydı birinci tekil şahsı ifade eden ben, bən; derideki kabartıyı ifade eden ben ise yine ben şeklinde yazılabilirdi.
X, x
Matematikten ve İngilizceden aşina olduğumuz x ise yıllardır Tatarcada ve Azericede kullanılıyor. Arapçadaki 'hı' sesine denk geliyor. Çakmak, yanmak gibi mastarların sonunda da kullanılan ses Türkiye'de ıhlamur sesindeki h harfine tekabül ediyor.
Q, q
Yine Azerice ve Tatarcada kullanılan ve yabancı dillerden aşina olduğumuz bu harf Anadolu Türkçesindeki 'g' sesine benziyor. Azericede de g sesine denk geliyor. Qomşu (Komşu), Qalın (Kalın) şeklinde kullanılıyor.
Ññ
Tatarcada sıkça kullanılır ve N ve G arası bir sestir. Genizden çıktığı için geniz n'si de denir. Dilimizde kullanımı yer yer Ğ veya N'ye dönüşse de başta İç Anadolu olmak üzere pek çok yerde Saňa, Baňa, Deňiz gibi genellikle ortaya gelen n seslerinde kullanılır.
Ū ū
Hükûmet gibi Arapça ve Farsçadan geçen pek çok kelimede şapkalı u kullansak da bu yeni sesin şekli ve kullanım amacı bildiğimiz şapkalı u harfinden farklı. Ūū harfi lehçe ve ağızlarda kullanılan uzun u veya u-ü arası bir sese denk geliyor.
İlginizi çekebilir;
İlk Okunduklarında Travma Yaşatan Kitapları Paylaşan Kişiler
Yorum Yazın