Nobel Ödülü Kazanan İlk Kadından Zıplayan Geni Bulana Bilim ve Matematik Alanlarında Devrim Yaratmış 25 Kadın!
Birçok alanda olduğu gibi bilim ve matematikte de başarılarına rağmen ismi pek bilinmeyen ancak tarihe yön vermiş olağanüstü 25 kadını sizler için derledik! 🙌
25. Mary Anning (1799-1847)
Mary Anning, bir fosil avcısıydı. Güneybatı İngiltere'deki Lyme Regis kayalıklarının yakınında doğup büyümüştü; evinin yakınındaki kayalık çıkıntılar, Jura dönemine ait fosillerle doluydu.
Paleontoloji alanının henüz emekleme döneminde ve kadınlara 'kapalı' olduğu zamanlarda, Anning kendi kendini yetiştirdi. California, Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi Paleontoloji Müzesi (UCMP), Anning'in 12 yaşından daha gençken keşfettiği fosillerde, Londra'daki paleontologlara ilk defa bir ihtiyozor hakkında fikir verdiğini bildirdi. Ayrıca, başka bir soyu tükenmiş deniz sürüngeni olan plesiyozorun ilk fosilini buldu. Anning'i onurlandırmak için bilim insanları, 2015 yılında onun adına yeni bir ihtiyozor türü (Ichthyosaurus anningae) adını verdiler.
24. Maria Sibylla Merian (1647-1717)
Entomolog, botanikçi, doğa bilimci ve sanatçı Maria Sibylla Merian, böcekler ve bitkilerle ilgili olağanüstü ayrıntılı çizimler yaptı. Canlı örneklerle çalışarak daha önce bilinmeyen biyoloji alanlarını ortaya çıkardı.
Merian'ın böcek yaşamı üzerine yaptığı araştırmalar ve böceklerin yumurtadan çıktığını keşfetmesi öncesi, bu canlıların çamurdan spontane olarak üretildiği genel bir inanıştı. 2017 yılında The New York Times'ın bildirisine göre, o sadece böcek yaşam döngülerini değil, aynı zamanda bu canlıların yaşama alanlarıyla nasıl etkileşimde bulunduklarını da gözlemleyen ve belgeleyen ilk bilim insanı oldu.
Merian'ın en iyi bilinen eseri, İngiltere Kraliyet Koleksiyonu Güveni'ne göre, Surinam'ın böcekleri üzerine saha araştırmalarının derlendiği 1705 tarihli 'Metamorphosis Insectorum Surinamensium' kitabıdır.
23. Sylvia Earle (1935 - )
Deniz biyoloğu ve okyanusbilimci, 'Derinliğin Kadını' olarak anılan Sylvia Earle, 16 yaşındayken başlayan dalışlarının neredeyse 70 yılı boyunca, toplamda yaklaşık bir yıl su altında geçirdi.
Earle, okyanus araştırmalarına 1960'ların sonlarında başladı. 1968 yılında, dört aylık hamileyken Bahamalar'da 31 metre derinliğe kadar dalan ilk kadın bilim insanı oldu.
İki yıl sonra, Earle, beş kadın 'aquanaut'tan oluşan bir ekip ile Tektite II adlı su altı laboratuvarında deniz tabanını keşfetmek için yapılan iki haftalık bir göreve liderlik etti. O zamandan beri, Earle dünya çevresinde 100'den fazla deniz seferine önderlik etti ve 1990 yılında NOAA'nın baş bilim insanı olarak görev yapan ilk kadın oldu.
22. Mae Jemison (1956 - )
1992 yılında Endeavour fırlatıldığında, NASA astronotu Mae Jemison, uzaya ulaşan ilk Afrikalı Amerikalı kadın oldu. Jemison aynı zamanda bir doktor, Peace Corps gönüllüsü, bir öğretmen ve iki teknoloji şirketinin kurucusu ve başkanıdır.
Jemison, 17 Ekim 1956 tarihinde Alabama'nın Decatur şehrinde doğdu. 3 yaşındayken ailesiyle birlikte Chicago'ya taşındı. Hedefi bilim insanı olmak olan Jemison, 16 yaşında Stanford Üniversitesi'ne kabul edildi ve kimya mühendisliği ile Afrika ve Afrikalı Amerikalı çalışmaları alanlarında dereceler aldı. 1981 yılında New York eyaletindeki Cornell Üniversitesi'nden tıp doktorasını tamamladı.
NASA ile eğitim aldıktan sonra, Jemison ve diğer altı astronot Endeavour üzerinde Dünya'yı 126 kez orbit etti.
190 saatlik uzay yolculuğunda, Jemison kemik hücreleri üzerinde iki deneyin gerçekleştirilmesine yardımcı oldu.
Jemison aynı zamanda İngilizce, Rusça, Japonca ve Swahili dillerini konuşabilmektedir ve hatta onuruna yapılmış bir Lego mini figürü bulunmaktadır.
21. Maria Goeppert Mayer (1906-1972)
Teorik fizikçi Maria Goeppert Mayer, 1963 yılında, ödülü kazanan ilk kadın Marie Curie'den 60 yıl sonra, fizik alanında Nobel Ödülü'nü kazanan ikinci kadın oldu.
Goeppert Mayer, 28 Haziran 1906'da Kattowitz, Almanya'da (şimdi Katowice, Polonya) doğdu. O dönemde kadınlar nadiren üniversiteye giderken, Goeppert Mayer Almanya'daki Göttingen Üniversitesi'ne gitti ve nispeten yeni ve heyecan verici bir alan olan kuantum mekaniğiyle uğraştı.
1930'da, 24 yaşında, teorik fizik alanında doktorasını tamamladı. Amerikalı Joseph Edward Mayer ile evlendi ve onunla birlikte Baltimore'daki Johns Hopkins Üniversitesi'nde çalışabilmesi için ABD'ye taşındı.
Büyük Buhran dönemi olduğu için üniversite onu işe almadı, ancak o yine de fizik üzerinde çalışmaya devam etti.
Çift, New York'taki Columbia Üniversitesi'ne taşındığında, atom bombası projesi için uranyum izotoplarının ayrılması üzerinde çalıştı. Daha sonra, Chicago Üniversitesi'ndeki araştırmalarıyla (atom çekirdeğinin farklı orbital seviyelerinin atomdaki çekirdek bileşenlerini nasıl barındırdığı üzerine) Nobel Ödülü kazandı.
20. Rita Levi-Montalcini (1909-2012)
Rita Levi-Montalcini'nin babası, kadınların tam zamanlı olarak eş ve anne olma işini benimsemeleri gerektiği Victoriyen düşüncelerine sahip olduğu için onun daha yüksek bir eğitim almamasını engellemeye çalıştı. Ancak Levi-Montalcini buna karşı çıktı ve sonunda sinir büyüme faktörü üzerine yaptığı çalışmalarıyla Nobel Fizyoloji/ Tıp Ödülü'nü kazandı.
Başarıya giden yol kolay değildi. 1909 yılında İtalya'da doğan Levi-Montalcini, tıp fakültesine girmeyi başardı ve 1936 yılında tıp ve cerrahi alanında en yüksek dereceyle mezun oldu. Ardından nöroloji ve psikiyatri alanında çalışmalar yapmaya başladı, ancak araştırmaları II. Dünya Savaşı nedeniyle kesintiye uğradı.
Yılmadan, evinde bir araştırma laboratuvarı kurarak, tavuk embriyolarında gelişimi inceledi, ancak çalışmalarını bırakmak zorunda kaldı ve İtalya'nın Floransa şehrinde gizlenmeye çalıştı.
Savaştan sonra, St. Louis'deki Washington Üniversitesi'nde bir görev kabul etti ve meslektaşlarıyla birlikte bir fare tümöründen elde edilen bir maddeyi tavuk embriyolarına yerleştirildiğinde sinir büyümesini tetiklediğini keşfetti. Laboratuvar arkadaşı Stanley Cohen, maddeyi izole etmeyi başardı ve iki araştırmacı bu maddeye sinir büyüme faktörü adını verdi. 1986 yılında, Cohen, Levi-Montalcini ile birlikte Nobel Ödülü'nü paylaştı.
19. Maryam Mirzakhani (1977-2017)
Maryam Mirzakhani, eğri yüzeylerin geometrisinde zor ve soyut problemleri çözmesiyle tanınan bir matematikçiydi. İran'ın Tahran şehrinde doğdu ve en önemli çalışmalarını 2009-2014 yılları arasında Stanford Üniversitesi'nde profesör olarak yaptı.
Çalışmaları, eğri yüzeyler üzerinde düz hatlar olan jeodeziklerin doğasını açıklamaya yardımcı oldu. Depremlerin davranışını anlamak için pratik uygulamalar yaptı ve bu alanda uzun süredir devam eden gizemlere cevaplar buldu.
2014 yılında, matematikteki en prestijli ödül olan Fields Madalyası'nı kazanan ilk (ve hala tek) kadın oldu.
Mirzakhani, 2013 yılında meme kanseri teşhisi konulmasından bir yıl sonra madalyasını aldı. 40 yaşında, 14 Temmuz 2017 tarihinde kanserden hayatını kaybetti. Ancak ölümünden sonra dahi alanını etkilemeye devam etti.
2019 yılında, meslektaşı Alex Eskin, Mirzakhani ile birlikte yaptığı 'sihirli değnek teoremi' üzerine yaptığı devrim niteliğindeki çalışmaları nedeniyle 3 milyon dolarlık Breakthrough Matematik Ödülü'nü kazandı. Aynı yıl içerisinde, Breakthrough Ödülü Mirzakhani'nin anısına gelecek vaat eden genç kadın matematikçilere verilmek üzere yeni bir ödül oluşturdu.
18. Emmy Noether (1882-1935)
Emmy Noether, 20. yüzyılın başlarında büyük matematikçilerden biriydi ve araştırmaları modern fizik ve iki önemli matematik alanının temelini atmaya yardımcı oldu.
Noether, Yahudi bir kadın olarak, en önemli çalışmalarını 1910'ların sonlarından 1930'ların başlarına kadar Almanya'nın Göttingen Üniversitesi'nde araştırmacı olarak yaptı.
En ünlü çalışması Noether'in teoremi olarak bilinir ve simetri ile ilgilidir; bu, modern fizik ve kuantum mekaniği için gerekli olan daha ileri çalışmaların temelini attı.
Daha sonra, soyut cebirin temellerini oluşturmada yardımcı oldu (bu alanda matematikçiler arasında en çok saygı gören çalışmasıdır) ve diğer birçok alana temel katkılarda bulundu
Nisan 1933'te Adolf Hitler, Yahudileri üniversitelerden sürdü. Bir süre Noether, öğrencilerini evinde görüyordu ve Albert Einstein gibi diğer Yahudi Alman bilim insanlarının izinden giderek Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti. Pennsylvania'daki Bryn Mawr College ve Princeton Üniversitesi'nde çalıştıktan sonra Nisan 1935'te hayatını kaybetti.
17. Susan Solomon (1956 - )
Susan Solomon, bir atmosfer kimyageri, yazar ve Massachusetts Institute of Technology'de profesör olan ve uzun yıllar NOAA'da çalışan bir bilim insanıdır. NOAA'da çalıştığı dönemde, kloroflorokarbonların (CFC), Antarktika'daki ozon tabakası deliğinden sorumlu olduğunu, meslektaşlarıyla birlikte ortaya koyan ilk kişidir.
1986 ve 1987 yıllarında, araştırmacılar, aerosoller ve diğer tüketici ürünler tarafından salınan kimyasalların, ultraviyole ışıkla etkileşime girerek atmosferden ozonu uzaklaştırdığına dair kanıtlar toplamak için güney kıtası McMurdo Sound'a bir ekip yönetti.
Bu durum, 1989 yılında yürürlüğe giren, CFC'leri dünya çapında yasaklayan U.N. Montreal Protokolü'ne yol açtı. Bu protokol, tarihteki en başarılı çevre projelerinden biri olarak kabul edilmekte ve ozon tabakasındaki delik, protokolün kabulünden bu yana önemli ölçüde küçülmüştür.
16. Virginia Apgar (1909-1974)
Dr. Virginia Apgar, anesteziyoloji ve obstetrik alanlarında bir öncü olarak bilinir ve yeni doğanların sağlığını değerlendirmek için basit ve hızlı bir yöntem olan Apgar skorunun mucidi olarak tanınır.
Apgar, 1933 yılında tıp diplomasını aldı ve cerrah olmayı istiyordu. Ancak o dönemde cerrahide kadınlar için sınırlı kariyer fırsatları bulunuyordu, bu yüzden yükselen anesteziyoloji alanına geçiş yaptı. Ulusal Sağlık Enstitüleri'ne göre, Apgar, bu alanda lider olan ve Columbia Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde tam profesör unvanı alan ilk kadın oldu.
Apgar'ın araştırma alanlarından biri doğum sırasında kullanılan anestezinin etkilerini incelemekti.
1952 yılında, yeni doğanların hayati belirtilerini doğumun ilk dakikalarında değerlendiren Apgar skorlama sistemi geliştirdi. Skor, yeni doğanın kalp atış hızı, solunum çabası, kas tonusu, refleksler ve renk gibi ölçümlere dayanır ve daha düşük skorlar, bebeğin acil tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyduğunu gösterir. Bu sistem bebek ölümlerini azaltmış ve neonatoloji alanının doğmasına yardımcı olmuş ve hala bugün kullanılmaktadır.
15. Brenda Milner (1918 - )
'Nöropsikolojinin kurucusu' olarak adlandırılan Brenda Milner, insan beyni, bellek ve öğrenme konularında çığır açan ve keşifler yapan bir bilim insanıdır.
Milner, epilepsi tedavisi için beyin ameliyatı geçiren ve yeni anılar oluşturma yeteneğini kaybeden 'H.M.' adlı bir hastayla yaptığı çalışmalarla tanınır. 1950'lerde yapılan tekrarlı çalışmalar sonucunda, Milner, H.M.'nin yeni görevleri öğrenebildiğini, bunları yaparken bunu hatırlamadığını bulmuştur.
Bu keşif, beyinde birden fazla bellek sistemi olduğunun ortaya çıkmasına yol açmıştır.
Milner'ın çalışmaları, beyin farklı bölgelerinin işlevleri, özellikle hipokampus ve frontal lobların bellekteki rolü ve iki beyin yarımküresinin etkileşimi konusunda bilimsel anlayışa büyük katkı sağlamıştır.
Milner'ın çalışmaları günümüzde de devam etmektedir. 104 yaşında olan Milner, Montreal'deki McGill Üniversitesi'nin Nöroloji ve Nöroşirürji Bölümü'nde hala bir profesördür.
14. Karen Uhlenbeck (1942 - )
2019 yılında Amerikalı matematikçi Karen Uhlenbeck, en prestijli matematik ödüllerinden biri olan Abel Ödülü'nü alan ilk kadın oldu. Uhlenbeck, matematiksel fizik, analiz ve geometri alanlarındaki çığır açan katkılarından dolayı bu ödülü kazandı.
Geometrik analiz alanında öncülerden biri olarak kabul edildi. Uhlenbeck tarafından geliştirilen yöntemler ve araçlar, alanın genelinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Uhlenbeck, atom altı parçacıkların nasıl davranması gerektiğini tanımlayan bir dizi kuantum fizik denklemi olan kalibre teorilerine de büyük katkılarda bulunmuştur.
Ayrıca, sabun zarlarının yüksek boyutlu eğri uzaylarda nasıl şekillenebileceğini keşfetmiştir.
Uhlenbeck'ın uzun süredir arkadaşı olan Lehigh Üniversitesi'nden matematikçi Penny Smith, Abel Ödülü hakkında şunları söylemiştir:
'Daha çok hak eden birini düşünemiyorum...O parlaklığın da ötesi yaratıcı ve parlak biridir.'
13. Jane Goodall (1934 - )
Jane Goodall, efsanevi bir primatolog olan, vahşi şempanzelerle yaptığı çalışmalarıyla bu hayvanları ve insanlarla olan ilişkilerine bakış açımızı değiştiren biridir.
1960 yılında Goodall, Tanzanya'daki Gombe ormanında şempanzelerin üzerindeki çalışmalarına başladı. Hayvanlarla iç içe geçerek birçok devrim niteliğinde keşifler yaptı. Bunlar arasında şempanzelerin alet yapabildiğini ve kullanabildiğini keşfetmesi vardı; bu özelliğin daha önce sadece insanlara özgü olduğu düşünülüyordu.
Aynı zamanda, hayvanların altruizm ve ritüelleşmiş davranışlar gibi karmaşık sosyal davranışlar sergilediğini ve sevgi jestleri yaptığını gözlemledi.
1965 yılında, Cambridge Üniversitesi'nden etoloji alanında doktora derecesi aldı ve lisans eğitimi almadan üniversitede lisansüstü düzeyde çalışmalara izin verilen az sayıdaki kişiden biri oldu. 1977 yılında, şempanzelerin araştırılması ve korunmasını desteklemek amacıyla Jane Goodall Enstitüsü'nü kurdu.
12. Ada Lovelace (1815-1852)
19. yüzyılda kendi kendini yetiştiren bir matematikçi olan Ada Lovelace, ve bazıları tarafından 'dünyanın ilk bilgisayar programcısı' olarak kabul edilir.
Lovelace, matematik ve makinelerle büyülendi. 17 yaşında, İngiliz matematikçi Charles Babbage ile tanıştı. Babbage, 'analitik motor' olarak adlandırılan dünyanın ilk bilgisayarına öncülük eden bir prototipi sergilediği bir etkinlikteydi. Lovelace, bu makine hakkında her şeyi öğrenmeye karar verdi.
1837 yılında, analitik motor hakkında yazılmış bir makaleyi Fransızcadan İngilizceye çevirdi.
Çevirisiyle birlikte, makine hakkında kendi detaylı notlarını da yayımladı. Notlar, çevirisinden daha uzun olan bu notlar arasında, Bernoulli sayılarını hesaplamak için oluşturduğu bir formül de bulunuyordu. Bazıları bu formülün, yazılmış ilk bilgisayar programı olarak düşünülebileceğini söyler.
Lovelace şimdi bilim ve mühendislikteki kadınlar için önemli bir semboldür. Onun günü her yıl Ekim ayının ikinci salısı kutlanır.
11. Dorothy Hodgkin (1910-1994)
İngiliz bir kimyager olan Dorothy Hodgkin, 1964 yılında penisilin ve B12 vitamini moleküler yapılarını çözerek Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı.
Hodgkin, 10 yaşında kristallere ve kimyaya büyük ilgi duymaya başladı ve Oxford Üniversitesi'nde lisans öğrencisiyken X-ışını kristalografi adı verilen bir yöntemle organik bileşiklerin yapılarını inceleyen ilk kişilerden biri oldu.
Cambridge Üniversitesi'nde yüksek lisans eğitiminde, İngiliz fizikçi John Desmond Bernal'ın biyolojik moleküller üzerine yaptığı çalışmayı genişletti ve mide enzimi pepsin üzerine ilk X-ışını kırınım çalışmasına yardımcı oldu.
1934 yılında geçici bir araştırma bursu teklif edildiğinde, Oxford'a geri döndü ve emekli oluncaya kadar orada kaldı. Oxford'ın Doğa Tarihi Müzesi'nde bir X-ışını laboratuvarı kurdu ve insülinin yapısı üzerine araştırmalarına başladı.
1945 yılında, Hodgkin penisilin'in yapısındaki atomların düzenini başarıyla tanımladı ve 1950'lerin ortalarında B12 vitamini yapısını keşfetti.1969'da insülinin kimyasal yapısını belirledi.
10. Caroline Herschel (1750-1848)
Caroline Herschel, 1750 yılında Hannover, Almanya'da doğan, dünyanın ilk profesyonel kadın astronomu olarak ün kazanmış olabilir, ancak bu ününü tifüse yakalanmasına borçlu. 10 yaşında, Caroline'in büyümesi hastalık nedeniyle kalıcı olarak durdu ve evlilik şansları da böylece son buldu. Ailesine göre bir yaşlı kız olarak kaderine terk edilen Caroline'in eğitimi durdu, ta ki kardeşi William Herschel, onu 1772 yılında Bath, İngiltere'ye kaçırmaya karar verene kadar...
William Herschel bir müzisyen ve astronomdu ve kardeşini hem müzikte hem de astronomide eğitti.
Sonunda, Caroline Herschel, kendi denklemlerini geliştirip kendi gök bilimsel keşiflerini yapacak kadar ilerledi. 1783 yılında, Kral III. George'un mahkeme astronomu olarak kardeşine yardım ederken, Caroline Herschel önceden keşfedilmemiş üç nebula keşfetti; üç yıl sonra ise bir kadın olarak ilk kuyruklu yıldızı keşfeden kişi oldu.
1787 yılında, kral Caroline Herschel'e yıllık 50 sterlinlik bir emekli maaşı bağışladı ve bu onu tarihteki ilk profesyonel kadın astronom yaptı. Ölümüne kadar, 1848 yılına kadar, Caroline Herschel 2 bin 500'den fazla nebula katalogladı ve araştırmaları için hem Kraliyet Astronomi Derneği'nden hem de Prusya Kralı'ndan altın madalyalar aldı.
9. Sophie Germain (1776-1831)
Sophie Germain, Fransız matematikçi olarak bilinir ve Fermat'ın Son Teoremi'nin özel bir durumunu keşfi ve elastisite teorisi alanındaki öncü çalışmalarıyla tanınır.
Germain'in matematiğe olan ilgisi 13 yaşındayken başladı. 1800'lerin başında genç bir kadın olarak, Germain'in bilim ve matematiğe olan ilgisi ailesi tarafından iyi karşılanmadı ve konuyla ilgili resmi bir eğitim almasına izin verilmedi.
Bu nedenle Germain başta ailesinin haberi olmadan çalışmalarına devam etti ve hayranlık duyduğu matematik eğitmenlerine çalışmalarını bir erkek öğrencinin adıyla sundu. Eğitmenler, Germain'in bir kadın olduğunu öğrendiklerinde bile etkilendiler ve o zamanlar mümkün olan kadar ona destek verdiler.
1816 yılında, Germain, Alman fizikçi Ernst Chladni tarafından oluşturulan bir dizi olağandışı görüntünün matematiksel bir açıklamasını bulmak adına bir yarışmayı kazandı.
Bu, Germain'in bulmacayı çözmek için üçüncü denemesiydi ve önceki hatalarını düzelterek bunu başardı. Üçüncü çözümü hala küçük hatalar içerse de, jüriler etkilendi ve ödüle layık gördüler.
Yaklaşık 1820 yılında, Germain, Carl Friedrich Gauss ve Joseph-Louis Lagrange gibi hocalarına Fermat'ın Son Teoremi'ni kanıtlama yolunda çalıştığını bildirdi, Agnes Scott College'ın Georgia'daki kaynaklarına göre. Germain'in çabaları sonunda bugün Sophie Germain'in teoremi olarak bilinen sonuca yol açtı.
8. Patricia Bath (1942-2019)
Dr. Patricia Bath, Amerikalı bir göz doktoru ve lazer bilim insanıydı. Bath, 1974 yılında University of California, Los Angeles (UCLA) School of Medicine Jules Stein Eye Institute'nin kadrosuna atanan ilk kadın göz doktoru oldu. Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nde bir göz hastalıkları uzmanlık programının başkanı olan ilk kadın oldu (1983) ve bir tıbbi buluş için patent alan ilk Afrikalı-Amerikalı kadın doktor oldu (1986).
Bath, U.S. National Library of Medicine'a göre, genç yaşta Afrika'daki Gabon halkına hizmet eden Dr. Albert Schweitzer'in çalışmalarını öğrendikten sonra tıp kariyerine yönelmeye karar verdi.
1969 yılında New York'ta tıp eğitimini tamamlarken, Bath, Harlem'deki göz kliniğinde Columbia Üniversitesi'ndeki kliniğe kıyasla daha fazla görme engelli hastanın olduğunu fark etti.
Bunun üzerine bir araştırma yaptı ve Harlem'daki körlük yaygınlığının göz sağlığına erişimin eksikliğinden kaynaklandığını buldu. Bu sorunu çözmek için, toplum oftalmolojisi adında yeni bir disiplin önerdi. Bu disiplin, gönüllüleri eğiterek dezavantajlı bireylere temel göz bakımı sunmayı amaçlıyordu. Bu kavram şu anda dünya çapında kullanılıyor ve teşhis edilmemiş ve tedavi edilmemiş binlerce kişinin göz sağlığını kurtardı.
UCLA'da yeni bir kadın ve siyahi fakülte üyesi olarak, Bath, birçok kez cinsiyetçilik ve ırkçılıkla karşılaştı. 1977 yılında, korumak ve görme yeteneğini geri kazandırmak amacıyla Amerikan Körleşmeyi Önleme Enstitüsü'nü kurdu.
Bath'ın kataraktlar üzerine yaptığı araştırmalar, yeni bir yöntem ve cihaz olan lazerfako probunun icadına yol açtı. Bu teknolojiye 1986 yılında patent aldı. Bugün, bu cihaz dünya çapında kullanılmaktadır.
7. Rachel Carson (1907-1964)
Rachel Carson, Amerikalı bir biyolog, çevreci ve bilim yazarıydı. Çevreye zararlı etkileri anlatan 'Silent Spring' adlı kitabıyla tanındı. Bu kitap sonunda DDT ve diğer zararlı pestisitlerin ülke genelinde yasaklanmasına yol açtı.
Massachusetts'teki Woods Hole Okyanusografik Enstitüsü'nde eğitim gördü ve 1932 yılında Johns Hopkins Üniversitesi'nden zooloji alanında yüksek lisans derecesi aldı. 1936 yılında Carson, U.S. Bureau of Fisheries tarafından işe alınan ikinci kadın oldu ve biyolog olarak çalıştı.
Araştırmaları, Chesapeake Körfezi bölgesindeki su kaynaklarını ziyaret etmesine olanak sağladı ve burada ilk kez pestisitlerin balıklar ve vahşi yaşam üzerindeki etkilerini belgelemeye başladı.
Carson yetenekli bir bilim yazarıydı ve Fish and Wildlife Service, onu tüm yayınlarının baş editörü olarak atadı. Deniz yaşamı hakkındaki ilk iki kitabı olan 'Under the Sea Wind' ve 'The Sea Around Us' adlı kitaplarıyla başarı elde ettikten sonra, Carson Fish and Wildlife Service'den istifa ederek daha çok yazmaya odaklandı.
Fish and Wildlife Service'deki diğer iki eski çalışanın yardımıyla Carson, yıllar boyunca Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki pestisitlerin çevre üzerindeki etkilerini inceledi. Bulgularını 'Silent Spring' adlı dördüncü kitabında özetledi ve bu kitap büyük tartışmalara yol açtı. Pestisit endüstrisi Carson'ı itibarsızlaştırmaya çalıştı, ancak Amerikan hükümeti pestisit politikasını tamamen gözden geçirmeye ve sonuç olarak DDT'yi yasaklamaya karar verdi.
6. Ingrid Daubechies (1954 - )
Ingrid Daubechies, 1954 yılında Brüksel'de doğdu ve burada fizik alanında lisans ve doktora derecelerini aldı. Erken yaşlardan itibaren matematiğe ilgi duydu. 'Bir şeylerin nasıl çalıştığını anlamaya ilgi duymakla birlikte, neden bazı matematiksel şeylerin doğru olduğunu (örneğin, bir sayının tüm basamaklarını topladığınızda 9'a bölünebilir bir sayı elde edersiniz' dedi.
Aynı zamanda bebek giysileri dikip dikiş yapmayı seviyordu. 'Düz parçaları bir araya getirerek, düz olmayan, ancak eğrili yüzeyleri takip eden bir şey yapabilmenin büyüleyici olduğunu düşünüyordum.' Kafasında 2'nin üssünü hesaplarken uyuyakalmışlığından da bahseder.
Belki de onun için en önemli sayı 1987 olurdu. Bu, sadece evlendiği yıl değil, aynı zamanda dalgaletler alanında büyük bir matematiksel çığır açtığı yıldır.
Dalgaletler, sonsuza kadar gitmek yerine hızla azalan bir şekilde sıfırdan başlayıp yükselir ve tekrar sıfıra düşen 'minidalgalar'a benzer.
Ortogonel dalgaletleri keşfetti. Bu dalgaletler, JPEG 2000 görüntü sıkıştırmasında ve hatta bazı arama motorlarında kullanılan modellerde kullanılır.
Şu anda, Duke Üniversitesi'nde matematik ve elektrik ve bilgisayar mühendisliği profesörü olarak görev yapmaktadır. Dalgalet teorisi, makine öğrenimi ve fizik, matematik ve mühendislik disiplinlerinin kesiştiği diğer alanları araştırmaktadır.
5. Marie Curie (1867 - 1934)
Marie Curie, hem ilk Nobel Ödülünü kazanan ilk kadın olmasının yanı sıra dünyaya derin ve uzun süreli etkisi olan etkileyici bir bilim insanı olarak öne çıkmıştır. Radyum ve polonyumun keşfi ve radyoaktivite çalışmalarına yaptığı katkılarla hatırlanır.
Ancak diğer bir dizi başarılarıyla da adını duyurdu. 1903 yılında, Fransa'da fizik alanında doktora derecesi alan ilk kadın oldu. Paris Üniversitesi'nde profesör olan ve Sorbonne'da ders veren ilk kadındı. Radyumun kanser tümörlerinin tedavisinde kullanımını öncülük etti. 1911 yılında kimya alanında ikinci bir Nobel Ödülü aldı ve radyoaktivite çalışmalarıyla bu ödüle layık görüldü. Ayrıca Birinci Dünya Savaşı'nda X-ışını makinelerinin kullanımını sağladı ve Polonya ve Fransa'da iki önemli tıp enstitüsü kurdu.
1867 yılında Polonya'nın Varşova kentinde doğan Marie Sklodowska, 1891 yılında Paris'e taşındı ve orada Pierre Curie ile tanışarak evlendi.
Pierre Curie ve fizikçi Henri Becquerel ile ilk Nobel Ödülünü paylaştı. Paris Üniversitesi'nde öğrenim gördü ve 1903 yılında doktorasını tamamladı. Erken yıllarında nispeten gölgede çalışmasına rağmen, radyoaktif maddeler üzerine yaptığı çalışmalar zamanla ulusal ve uluslararası dikkati üzerine çekti; hayatının sonunda dünya genelinde ün kazandı ve birçok başarısıyla onurlandırıldı.
Uzun süreli radyasyona maruz kalması ve hastalıklar nedeniyle 1934 yılında hayatını kaybetti ve naaşı ünlü Paris Panthéonu'na defnedildi.
4. Barbara McClintock (1902-1992)
Barbara McClintock, Amerikalı bir bilim insanıdır ve sitogenetik alanındaki çığır açan çalışmaları, kromozomların ve genetik ifadelerinin incelenmesini içeren bu alanda 1983 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü kazanmasını sağlamıştır. Bugün, özellikle 'zıplayan genler' hakkındaki teorileri, genetiğin kesin anlayışı için temel niteliğe sahiptir.
Ancak, neredeyse bir bilim insanı olarak kariyer yapmaktan mahrum kalacaktı. Cornell Üniversitesi'ne gitmek isteyen McClintock'a annesi tereddütle yaklaştı ve bu hareketin evlilik şansını bozabileceğinden endişe etti, Nobel Ödülü web sitesine göre. McClintock'ın doktor olan babası, ona yardım etti ve gitmesine izin verdi.
Cornell'de, McClintock genetik üzerine çalıştı ve o dönemde henüz yeni bir alan olan bu alanda çok az kadının takip ettiği bir alandı.
Lisansüstü eğitim yıllarında bu alanda çalışmalarını sürdürdü. Bir süre Missouri Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak çalıştıktan sonra, Carnegie Enstitüsü tarafından finanse edilen New York'taki Cold Spring Harbor Laboratuvarı için araştırmacı olarak kalıcı bir pozisyon buldu.
McClintock'un genetik alanındaki çalışmaları onun en büyük mirasıdır. Ana odak noktası, mısır tanelerinin renk desenlerini kontrol eden genlerin nasıl çalıştığını incelemekti. Bir DNA dizisinin genomda konumunu değiştirme yeteneğini keşfetti ve bu özelliklerin 'açık' veya 'kapalı' olmasına neden oldu. Bu fikir, genetik transpozisyon veya 'atlayan genler' olarak bilinir hale geldi. Bu bulgu, o dönemde değiştirilemez ve sabit varlıklar olarak kabul edilen genler hakkındaki fikirleri dönüştürdü. Ancak 1960'larda, daha geniş bilimsel toplum onun bulgularını ve gözlemlerini doğruladı.
3. Chien-Shiung Wu (1912-1997)
Chien-Shiung Wu, Çin asıllı Amerikalı bir fizikçiydi. Zayıf atom altı etkileşimler üzerine yaptığı çalışmalarıyla ünlüydü. İkinci Dünya Savaşı sırasında atom bombasının geliştirilmesi için Amerikan liderliğindeki gizli Manhattan Projesi'nde yer aldı.
Wu, Ulusal Park Hizmeti'ne göre, bilimsel hedeflerini teşvik eden bir aileye sahip olan Liuhe, Çin'de doğdu. Matematik ve fen alanlarında başarılı oldu ve Ulusal Merkezi Üniversitesi'ne devam ederek fizik alanında derece aldı. Çalışmalarını California Üniversitesi, Berkeley'de sürdürdü ve 1940 yılında doktorasını tamamladı. Çin'e dönmek yerine Wu, Smith Koleji'nde ve daha sonra Princeton Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak kaldı ve üniversitenin kadrosunda yer alan ilk kadın öğretim üyesi oldu.
Ancak İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Wu, Manhattan Projesi'nde çalışmayı gerektiren Columbia Üniversitesi'nde bir pozisyon aldı.
Araştırmaları, uranyum metalini ayırmak için gaz enjeksiyonunu kullanarak bomba sınıfı uranyum üretmeye odaklandı. Bu, bir bombayı atom bombasına dönüştürmek için önemli bir adımdı.
Savaştan sonra Wu, Columbia Üniversitesi'nde kalmaya devam etti ve sonunda üniversitenin fizik bölümünde kadrolu olan ilk kadın oldu. 1981 yılında emekli oldu ve 1997 yılında New York Şehri'nde hayatını kaybetti. 2021 yılında, bir posta puluyla ABD Posta Servisi Wu'yu onurlandırdı.
2. Melba Roy Mouton (1929-1990)
Melba Roy Mouton, NASA'ya çığır açan katkılarda bulunan Amerikalı matematikçi ve bilgisayar programcısıydı. Mouton, 20 Temmuz 1969 tarihinde gerçekleşen Apollo 11 ay inişindeki rolü nedeniyle Apollo Başarı Ödülü kazandı.
Mouton, 1929 yılında Virginia, Fairfax'ta doğdu. Okulda matematik alanında büyük bir yetenek olarak göze çarptı ve Howard Üniversitesi'nden matematik lisans ve yüksek lisans derecesi aldı. Mouton, önce Ordu Harita Servisi'nde ve ardından Nüfus Sayım Bürosu'nda çalıştıktan sonra 1959 yılında NASA'ya geçti. Burada, Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde baş matematikçi olarak görev aldı ve yörüngedeki uyduları takip eden ekibi yönetti.
İki yıl sonra, Mouton, Misyon ve Trajectory Analiz Bölümü'ne lider programcı olarak katıldı ve NASA uzay araçlarını takip etmek için bilgisayar programları yazma sorumluluğunu üstlendi.
Sonunda Goddard'daki Trajectory and Geodynamics Bölümü'nde araştırma programlarının yardımcı şefi oldu. Mouton, 1973 yılında emekli oldu ve 61 yaşında beyin kanseri nedeniyle 1990 yılında hayatını kaybetti.
2023 yılında Uluslararası Astronomi Birliği, onuruna devasa 6 bin m yüksekliğinde bir ay dağına 'Mons Mouton' adını verdi. Bu özellik, NASA'nın Artemis 3 görevi için aday iniş bölgelerinden biridir ve astronotları (aralarında kadın ve siyahi bireyin de bulunduğu) ay yüzeyine göndermeyi amaçlamaktadır.
1. Alice Ball (1892-1916)
Alice Ball, 23 yaşında, lepra olarak da bilinen Hansen hastalığı için kullanılan bir tedavi yöntemi geliştiren Amerikalı bir kimyagerdir. Bu tedavi yöntemi 1940'lara kadar kullanıldı. Hawaii Üniversitesi'nden hem lisans hem de yüksek lisans derecesi alan ilk kadın ve ilk Afrika kökenli Amerikalı olan Ball, üniversitede ilk kadın kimya profesörü oldu.
Ball, 24 Temmuz 1892 tarihinde Seattle, Washington'da doğdu. Kimya ve eczacılık alanında University of Washington'dan derece aldı. Hawaii'ye taşınmış ve tropikal bir her dem yeşil ağacın (Hydnocarpus wightianus) tohumlarından elde edilen chaulmoogra yağının kimyasal özellikleri üzerine bir tez yazarak yüksek lisansını tamamladı. Zaten lepra tedavisinde kullanılan bu maddeye, Ball 23 yaşındayken suyla çözülebilen ve güvenli bir şekilde enjekte edilebilen bir çözüm geliştirerek tedaviyi devrimleştirdi. Bu yönteme 'Ball Metodu' denildi.
Ball, keşif yapmasından kısa bir süre sonra hastalandı ve 1916 yılında bilinmeyen nedenlerden dolayı hayatını kaybetti.
O dönemde Hawaii Üniversitesi başkanı olan Arthur L. Dean, Ball'ın öncü çalışmasını sürdürerek tedaviyi geniş kitlelere ulaşılabilir hale getirdi. Ancak bu tekniği Ball'a atfetmedi ve ona kredi vermek yerine bunu 'Dean Metodu' olarak adlandırdı.
Ancak tez danışmanı Dr. Harry T. Hollmann, 1922 tarihli bir tıp dergisinde açıkça chaulmoogra çözümünün Ball'a ait olduğunu belirtti. Hawaii Üniversitesi, Ball'ın başarılarını ancak 2000 yılında tanımış ve kurum, onuruna sadece bir chaulmoogra ağacının altına bir plaket yerleştirerek 29 Şubat'ı 'Alice Ball Günü' ilan etti.
İlginizi çekebilir: 👇
Yorum Yazın