İstanbul Depremi Soru Cevap: Yeni Deprem Olacak mı, Kaç Büyüklüğünde Olur, Hangi Binalar Riskli, Uzmanlar Ne Diyor?
Son bir haftadır ciddi bir şekilde gündemde yer alan İstanbul depremi ile ilgili en çok merak edilen soruları ve cevapları sizler için derledim.
Deprem nasıl oluşur?
Dünyamızın merkezine doğru gidildiğinde akışkan ve sıcak yapı ve tabakalar bulunur. Bu yapılar akışkan bir şekildedir. Plazma yapıdadır. Yer kabuğu yani bizim üzerinde bulunduğumuz tabaka da aslında bu yapıların soğumuş halidir. Yer kabuğunun altındaki tabakalar hareket ettikçe yer kabuğunda da buna göre sarsılmalar oluşur. Biz de buna deprem diyoruz.
Artçı deprem nedir?
Artçı deprem ana depremden sonra gelen hafif şiddetteki depremdir. Artçı depremler ana depremin oluştuğu merkezde olur fakat şiddeti daha düşüktür. Artçı deprem ana deprem sonrasında 2 ila 3 ay bir sürede devam edebilmektedir. Ana depremden hemen önce oluşan nispeten daha düşük şiddetteki deprem de öncü deprem olarak adlandırılır.
Türkiye deprem açısından riskli mi?
Yukarıda AFAD tarafından hazırlanan fay hatlarını incelediğimizde ülkenin kuzey kısmı ile birlikte güney kısmından dikine, kuzeye uzanan hat ile Ege havzasının deprem açısından riskli olduğunu görüyoruz. Ülkemizde 1900'lı yılların başından bu yana yaşanan ciddi depremlerin de Kuzey Anadolu Fay hattında olduğunu söylemek gerekiyor. Bu çok ciddi bir duruma işaret ediyor.
Kuzey Anadolu Fay hattı neden çok riskli bir konumda?
Kuzey Anadolu Fay hattında yaşanan büyük depremleri kronolojik olarak incelediğimizde depremlerin fay hattında belirli bir sırayı takip ettiğini görüyoruz;
1939 Erzincan Depremi - 7.9
1942 Tokat Niksar Depremi - 7.0
1943 Tosya - Samsun Ladik Depremi - 7.2
1944 Bolu - Gerede Depremi - 7.2
1957 Bolu - Abant Depremi - 7.1
1967 Adapazarı Depremi - 7.1
1999 İzmit Depremi - 7.4
Bunun temel sebebi ise bir önceki depremde oluşan enerjinin fay hattında aktarılması!
Çok daha net ve açık konuşalım. Aşağıda akademik bir çalışmada yer alan sismik hareketler dolayısıyla oluşan jeolojik stresin aktarılma haritasını görüyoruz. Yani oluşan depremler sonrası enerji nasıl aktarılıyor onu görüyoruz.
- Akademik çalışma için buraya tıklayın.
1939 yılından günümüze yukarıdaki Kuzey Anadolu Fay Hattı depremlerine ve sıralamasına baktığımızda 1992 yılından sonraki aktarımın 1999 depremine neden olduğunu görebiliyoruz. Haritada Erzincan'dan İstanbul'a doğru bir düzenli hareket var.
İstanbul'da deprem olacak mı? Yaşanan bu sarsıntılar neye işaret ediyor?
Akademik çıktılara göre bir önceki Gölcük depreminde Adapazarı hattının etkilendiğini görüyoruz. Bir sonraki tetiklemenin ise bu haritaya göre Marmara Denizi'nde yaşadığımız 6.0'lık depremin yaşandığı noktaya yakın olabileceği konuşuluyor. Fay hattının mevcut geçmişi hiç iyi bir noktada değil. Dolayısı ile yeryüzü kabuğundaki doğal kayma hareketlerinin tıkanması sonrasında fay hatının stresini atabilmesi için hareket etmesi gerekiyor. Bu da ciddi bir alarma işaret...
Fay hatları ne kadar hareketli? Görüşler ne diyor?
- Akademik çalışma için buraya tıklayın.
Yine aynı akademik çalışmadaki fay hattı kaymalarını incelediğimizde hareketli bir yapı görüyoruz. Fay hatları hareket etmezse oluşan stres nedeniyle bir enerji birikir ve bu enerjinin boşalması sonucu da deprem oluşur. Fay hattı biriken ve ilerlemesi gereken milimetrik mesafeyi bir anda ilerler. İşte bu da depremdir!
Aşağıda da İstanbul'da Adalar, Avcılar tarafından geçen fay hattının haritasını görebilirsiniz.
İstanbul'da olası bir depremde hangi bölgeler riskli, deprem haritası ne söylüyor?
Son dönemdeki uzman görüşleri, deprem araştırmaları için çok ciddi bir kaynak ayrılmadığını söylüyor. 1999 yılında alınmaya başlayan ve daha sonradan kalıcı hale gelen depremle ilgili vergilerin muhakkak bir planlaması yapılmış olmalı. Yukarıdaki risk haritasına göre İstanbul'un güney kısmı tamamen risk altında. Özellikle de toprak yapısı çamurlu olan Avcılar bölgesi büyük risk içeriyor. Terkos gölüne yakın kısımlar ise en az riskli bölgeler.
Depremde küçük katlı binalar mı yoksa büyük katlı binalar mı daha çabuk yıkılır?
Bunun için düz bir cevap verebilmek mümkün değil. Büyük binalar değişen zemin yapısına göre rezonans yani bir direnç noktası oluşturabilir. 1999 depremi sonrasında değişen yapı yönetmelikleri doğrultusunda yapı denetim firmalarının denetim mekanizması ne kadar iyi işlemiş ise o kadar riski azaltabiliriz. Yeni inşaat teknolojileri doğrultsunda büyük binalar ile küçük binalar arasında istatistiksel olarak çok fazla fark yok.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken farklı bir durum var. Hemen aşağıda anlattık.
Ağustos ayında verdiği örnek ile çok tartışılan Prof. Dr. Cenk Yaltırak'ın açıklamasından yapmamız gereken bazı çok temel çıkarımlar var.
"Yüksek katlı bir binadayım, hangi katlar riskli?"
Bu soru çok sık sorulan konular arasında yer alıyor. Ancak bu soruya her binaya göre cevap verebilmek mümkün değil. Çünkü çok detaylı bir şekilde her bölgenin zemin yapısının bilinmesi gerekiyor. Mesela alüvyon toprakların yoğun olduğu bölgelerde çamur dediğimiz zemin sallandığında yüksek katlı bina ayrı bir şekilde sallanmadan kalabilir ancak zeminle birlikte sallanan eden bina bu sefer zemin katı keser. Burada 1999 yılı sonrasında yapılan binalarda kullanılan malzemelerin de payı büyük. 15 yaşından büyük binaların mutlaka kontrol edilmesi ve güçlendirilmesi gerekiyor. Yani riskli misiniz değil misiniz bina olarak kontrol edilmeniz gerekiyor! Zira 1999 depremi sonrasında inşaatlar konusunda pek çok şey değişti.
"Bina içerisinde dairemi depreme güçlü bir hale nasıl getirebilirim?"
Bu soruya ne yazık ki olumsuz bir cevap vereceğiz. Çünkü deprem açısından bina bir bütündür ve binanın bütünü ile ilgili güçlendirme çalışması yapılması gerekir.
Depreme hazırlıklı olmak için ev içerisinde neler yapılabilir?
Bu soruya güzel cevaplar verebiliriz. 1999 depremi sonrasında tüm okullarda yoğun çalışmalar ve dersler verilmişti hatırlarsanız. Öncelikle uyurken kendinizi güvene alabilmek için uyku esnasında üzerinize devrilebilecek her eşyadan uzak durun. Yerlerini değiştirin. Yatak ve küçük komidin gibi duvarlara dayanabilecek eşyaların yakınında olun ve deprem esnasında cenin pozisyonuna geçerek vücudunuzu tek parça halinde olabildiğince küçültün. Deprem çantası hazırlayın ve uyurken yatağınızın altında veya hızlı hareket edebileceğiniz noktalarda bulundurun. Hatta birden fazla deprem çantası oluşturarak evin çeşitli kısımlarında bulundurabilirsiniz.
"İstanbul'da yaşanan 5.7 büyüklüğündeki depreme binamız dayandı, bir şey olmadı. 7 büyüklüğündeki bir depreme de dayanır mı?"
Kandilli'ye göre 6.0 etkisinde yaşanan son deprem ile 7 büyüklüğündeki bir deprem arasında sadece bir puan fark görünebilir. Ancak deprem büyüklüklerine göre etkileri düz bir mantıkla değil logaritmik bir ölçekle artıyor. 6 ile 7 büyüklüğündeki bir depremin yıkıcı güç etkisi tam 30 kat. Yani 7 büyüklüğündeki bir deprem bu hafta yaşanan depremden 30 kat daha güçlü olur.
İstanbul'da yaşanacak bir büyük deprem hangi illeri etkiler?
Tabii ki öncelikle İstanbul'un komşu illerine bakmak gerekiyor. Burada Marmara'daki fay hattının Yalova, Kocaeli, Adapazarı ve Bursa'yı ciddi şekilde etkileyebileceğini söylemek gerekiyor.
İstanbul'da yaşanacak bir depremin büyüklüğü ne olur?
Bayağı bir şey anlattık ancak ne yapmak gerekiyor?
Her şeyden önce ciddi bir DEPREM BİLİNCİNE sahip olmamız gerekiyor. Geçmişi çok kötü olan bir fay hattının ülkemizde olduğunu bilmemiz lazım. Deprem için ciddi ve çok kapsamlı araştırmaların yapılması ve hazırlanması gerekiyor. Binaları güçlendirmemiz ve panik, izdiham, yağma yaratmayacak şekilde toplanma alanlarımızın olması şart.
Yorum Yazın
Hiç bir çözümü yok bu saatten sonra. Belki çokça büyük bir ekip kurulup istanbulun tüm yapılarını baştan sona ölçüp değerlendirmek ve önlem almak.
Ne yaptığını bilen, muhalefetle zıtlaşmak yerine bilinçli davranan, korumacı ülkesini ve insanları düşünen bir devlet olsaydı.. tam da şu zamanlar da en ihti... Devamını Gör
İstanbulda çok büyük bir deprem olacak ve artık her an olabilir arkadaşlar kesin ve net bilgi budur.50 katlı binalarda yaşamaya devam edenler ve 99 depremini... Devamını Gör