Hayalet İş İlan Nedir? Sahte Mülakatlara Karşı Dikkat!
Şaşkınım çünkü Guradian, BBC, CNBC, Forbes gibi büyük medya kuruluşlarında yayılan ve “Hayalet, Sahte İşler” diye anılan bu konuyu ilk defa duydum ve okudum!
Biraz araştırınca öğrendim ki bizde de dünyada da özellikle hacker’ların, dolandırıcıların ve insan ticareti yapanların çoktan beridir keşfettiği, oldukça tehlikeli bir suistimal yöntemi imiş.
İncelediğim araştırmalar, makaleler, kamuoyu uyarıları ve haberlerden anlaşılıyor ki sahte iş ilanları uygulaması oldukça yaygın. Amerika’da oran %40’a kadar çıkmış. Anlaşılan o ki bu durumu sadece illegal amaçlı kişi ve örgütler değil, birçok itibarlı şirket de kullanıyor; hatta sahte iş ilanı vermekle kalmayıp, sahte mülakatlar dahi yapabiliyor!
Hayalet veya sahte iş ilanı ile sahte mülakat nedir?
Hayalet veya sahte iş ilanı, piyasada geçerliliği ve itibarı olan normal bir şirketin ya da kötü niyetli örgütler ve kişilerin, gerçekte var olmayan bir pozisyon için ilan vermesi anlamına geliyor. Bu durum, daha da ileri giderek çeşitli amaçlarla sahte mülakatlar yapılmasını da içerebiliyor. Yani, ortada ilana çıkılan bir iş aslında yok ve bu olmayan iş için gerçek başvurular alınarak mülakatlar gerçekleştiriliyor.
Bu ilanlar, illegal olmasa da işe alma dışında bir amaç için ilan veren normal şirketler veya iş arayanları dolandırma amacı taşıyan düzenbazlar tarafından verilebiliyor. Kısacası çaresiz durumdaki iş arayanları farklı nedenlerle ağına düşürmek isteyenler tarafından tercih edilen bir yöntem oluyor. Şaşırtıcı ve üzücü olan, özellikle de yapay zeka alanındaki gelişmelerden sonra büyük-küçük, itibarlı birçok şirketin de bu yöntemi giderek artan bir ivme ile kullanması. Daha da endişe verici olan, sahte iş ilanı veren şirketlerin %85'inin başvuru sahipleriyle sahte mülakatlar da gerçekleştirdiğini itiraf etmesi.
Bu tür ilanlara inananların başına gelebilecek en masum şey, insanların var olmayabilecek bir iş için günlerini, aylarını alacak hazırlık yapması, sayısız zorlu aşamadan geçmek zorunda bırakılması. Ki pek çok kişi bu kadarlık bir zararla paçasını kurtaramıyor. Kimisi para, organ, itibar, özel bilgi, kimlik bilgileri, banka hesap bilgileri, kredi kartı bilgileri, sosyal medya hesapları, şantaj malzemesi ve hatta sakatlık, derin travma veya maalesef can kaybı dahi yaşayabiliyor.
Peki neden yapıyorlar bunu?
- Mevcut çalışanlara 'yerinize adam alıyoruz' mesajı vererek gözdağı vermek.
- İş piyasasını sahte ilanlarla doldurarak çalışanların kendilerini kolayca değiştirilebilir hissetmelerini sağlamak ve böylece daha düşük ücretle daha çok çalışmaya zorlamak.
- Şirketin büyüdüğü ve başarılı olduğu izlenimini oluşturarak PR çalışması yapmak, itibar algısını güçlendirmek.
- İK departmanlarının veya bazı bölümlerin aktif olduğu izlenimi yaratmak ve İK’cıların ya da diğer yöneticilerin üst yönetime sundukları raporları cilalamak.
- Mülakatlar sırasında rakip firmaların işe alım stratejilerini öğrenmek ve piyasadaki hareketliliği gözlemlemek.
- Şirketin farklı pozisyonlar için piyasadaki ücret beklentilerini ölçmek.
- Rakip firmaların çalışanlarının iş arama eğilimlerini test etmek
- CV havuzu oluşturarak gelecekteki muhtemel pozisyonlar için hazırlıklı olmak.
- İşgücü istatistiklerini manipüle ederek kamu kurumlarını, siyasetçileri ve yönetim kurullarını yanıltmak, ekonomik iyileşme algısı yaratmak.
- İllegal faaliyetler için (organ ticareti, uyuşturucu, terör örgütleri vb.) insan kaynağı bulmak.
Bu tür ilanları nasıl fark edebiliriz?
- İlanın yayınlanma tarihine bakın. Tarih yoksa bu büyük bir uyarı işareti.
- İlan bir haftadan eskiyse bu da iyi bir işaret değil.
- İşe alım yöneticisinin doğrudan telefon numarasını bulup pozisyonun gerçekliğini kontrol etmeye çalışın.
- LinkedIn'de şirkette çalışan kişilerle iletişime geçip pozisyonun varlığını doğrulamaya çalışın.
- Şirketin web sitesinde veya LinkedIn sayfasında aynı ilanın olup olmadığını kontrol edin.
- İlanda şirket bilgileri, lokasyon ve iletişim detayları belirsiz veya eksikse şüphelenin.
- Maaş bilgisi 'piyasa üstü', 'çok yüksek' gibi muğlak ifadelerle belirtiliyorsa dikkat
- İş tanımı çok genel ve belirsiz ifadeler içeriyorsa sorgulayın.
- Aynı pozisyon için sürekli tekrarlanan ilanlar varsa bu bir uyarı işareti.
- Başvuru sürecinde hemen kişisel veya finansal bilgi isteniyorsa şüphelenin.
- WhatsApp üzerinden mülakat teklif ediliyorsa bu ciddi bir risk işareti.
- İş için ön ödeme, eğitim ücreti veya herhangi bir ücret talep ediliyorsa kesinlikle uzak durun.
- Pozisyon için gereken nitelikler ile sunulan imkanlar arasında büyük tutarsızlık varsa sorgulayın.
ABD merkezli işgücü istihbarat şirketi Revelio Labs, iş ilanı başına işe alım oranının son beş yılda yarı yarıya azaldığını; 2019’da her 10 iş ilanı için sekiz işe alım yapılırken, 2024'te bu sayının her 10 iş ilanı için dörde düştüğünü belirtiyor. Ayrıca, hayalet ilanların iş raporlarını da bulanıklaştırdığına dikkat çekerek, FED'in karar almasını ve iş gücü piyasasını anlamasını zorlaştırdığını vurguluyor. Revelio Labs’ın baş ekonomisti Lisa Simon ise 'Bu oldukça endişe verici bir gelişme, çünkü bir iş ilanının gerçekte ne anlama geldiğine dair sinyali yumuşatıyor' diyor. (1)
Sonuç olarak konu neresinden bakılırsa bakılsın son derece tatsız. Özellikle de para kazanma stresi içindeki, çoğu çaresiz insanın umutlarıyla, onun da ötesinde sağlığıyla, hayatıyla oynamak insanlık suçu. Bunu yapanların kınanması ve hatta illegal alanlardakilerin de ağır şekilde cezalandırılması gerekir. İş arayanlar lütfen dikkatli olun…
(1) Revelio Labs: Attrition is 2x higher in diversity teams
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio