Farklı Kültürlerde ve Dinlerde Ortak Bir İnanış: Yılan Sembolü Olarak "Kadın"
Yılanın yalnızca Yunan mitolojisinde kadın ile ilişkilendirilen bir sembol değil de başka kültürlerde ve dinlerde de benzer bir simge olduğunu gösteren, diğer inanışlardaki karşılıklarını gördüğünüzde çok şaşıracaksınız!
Kadının yılan ile bağdaştırılarak sembol haline getirilmesi farklı inanç sistemlerinde oldukça yaygındır.
Tüm Semavi dinlerde ortak olan olağanüstü güçlere sahip tek kötü bir kadın var. İsimleri farklı adlandırılmış olsa da aynı kadından bahsedilir. Nasıl ki şeytan latince’de ‘Diaboli’, Yunanca’da ‘Diabolos’, ‘Lucifer’, Rusça’da ‘Satana’ ve eski Türkçe’de ‘Yek’ ya da ‘Albız’ olarak geçiyorsa, kötülüğün semboli olan kadın ve Yahudi mitolojisinde ‘Lilith’, Yunan mitolojisinde ‘Succubus’, Mezapotamya mitolojisinde ‘Lamaştu’, Türk kültüründe ‘Albastı’, Firdevsi’nin Davetnamesinde ‘Sahratun Nar’ olarak geçer.
1. Lilith
Lilith, Lil kökünden türemiştir ve Sümerce’de ‘hava, rüzgar’ anlamına gelir. Yahudi-Hristiyan Batı dünyasında bilinir. Gılgamış destanında da geçmektedir. Yahudi inancında Havva’dan önce yaratılan kadındır ve Adem’in ilk eşidir. İsmâil’in torunu Naama ve Saba Melikesi gibi pek çok kötü kadınla özdeşleşmiştir. Lilith Adem’in buyruklarına boyun eğmediği için Tanrı Havva’yı yaratır. Aslında antik dünya panteonları içinde ana tanrıçalık vasfına en yakın karakterken, Yahudi mitolojisinde bir şeytan metaforuna dönüşmüştür.
2. Havva
Adem, Havva ve yılanın cennetten kovulması hikayesinde; yılan Havva’nın Bilgi Ağacı’nın yasak meyvesini yemesi için aklını çeler. Bu yüzden yılan hile ve baştan çıkarıcılığı simgeler. Aynı zamanda Lilith karakterinin sembolizmidir ve Havva da Lilith’in suç ortağı unvanını aldığı için Havva da yılanla özdeşleşmiştir.
3. Havva'nın Yılanla Özdeşleştirilmesi
Havva’nın ingilizce ismi ‘Eve’, İbranice Hevia kelimesinden türetilmiştir. Hristiyan Teolog Clemens Alexandrinus tarafından ‘Hevia’ adının anlamı ‘Dişi Yılan’ olarak açıklanmıştır. Kitâb-ı Mukaddes yazarı, yaşamak veya yaşatmak anlamındaki hâyah köküyle yahut hayat anlamındaki hayya ile açıklamaktadır. Ancak Lexicon in Veteris Testamenti’de havvâ kelimesinin dokuz muhtemel kökü olduğunu açıklamıştır. Bunlardan biri de Ârâmice ‘yılan’ anlamındaki hewyah veya hiweya’dır. Buna göre Rabbânî yorumcular yılanı Havvâ’nın mahvolma sebebi ve kocasının yılanı olarak açıklamaktadırlar. Yakın Doğu mitolojisinde ise yılan sihirli güçler ve büyüyle ilişkilendirilir. Bütün pagan tanrı/tanrıçalar ve şeytanlara tekabül eder. Yahudi kültüründe yılan, insanın cennetten kovulmasına sebep olan bütün kötü unsurların tek metafor altında birleşmesi olarak görülebilir.
4. Dişil Gücün Temsili Yılan
Yılanın pek çok sembolik anlamı vardır. Bunlardan biri de dişil gücü temsil etmesidir. Antik dünyadaki anaerkil toplum yapısında Tanrıça dininin aktif kadın figürünü yansıtır. Cambell’e göre yılan, derisini değiştirme yeteneği ve sürekli diri görünmesi sayesinde antik dönemlerde ‘Tanrıçalık makamı, Ay ve Ölümsüzlük’le ilişkilendirilmiştir. Ay da doğurganlığın ve verimliliğin kaynağı olarak görülmüştür. Avustralya ve Malezya’da ay her ay deri değiştirir. Bundan dolayı da yılanla ilişkilendirilmiştir. Jung, ise yılan simgesini genellikle aşkınlıkla bağlantılı olduğunu açıklamıştır. Jung’un anne arketipi ile de yılan özdeşleşmektedir. Jung anne arketipini açıklarken annenin hem yaratıcı olmasına hem de yıkıcı ve yok edici olmasına değinmiştir.
5. Aztek Mitolojisinde Yılan
Aztek mitolojisinde ‘Coatlicue’ eteği yılanlarla bürünmüştür. Doğurganlığı ve yaşamı sembolize etse de bazı araştırmacılar tarafından dehşet verici ve tehlikeli bir tanrıça olduğu belirtilmektedir. Asklepios’un asasında ise yılan sembolü manevi iyileşmeyi ve yeniden doğuşu simgeler.
6. Antik Mısırda Yılan
Antik Mısır’da Uraeus, kobra yılanı hem tanrısal korumayı hem de krallara özgü bilgeliği temsil ederdi. Savaş ve yıkım tanrıçası olan Sehkmet, aslan başlı olarak tasvir edilir ve elinde ateş saçan bir kobra tutardı. Burada da ana tanrıçanın kobra ile özdeşleştiğini görmekteyiz.
7. Yılan Tutan Tanrıça
Orta Çağ Hristiyan aleminde ise iyiliğin kötülük karşısındaki zaferini göstermek amacıyla kadın figürleri birçok ahlaksızlığı ayakları altından çiğnerken ya da bunlarla savaşırken canlandırılırdı. Prudentia elinde yılan tutarak aynaya bakan bir kadın tanrıçadır. Aklı, öngörüyü ve bilgeliği temsil eder. Tüm erdemlerin annesi olarak kabul edilir.
8. Yılan Saçlı Medusa
Romalı şair Ovidus Medusa’nın, Gorgonlar olarak bilinen üç kız kardeşin arasında tek ölümlü olduğunu söyler. Medusa’nın güzelliğini gören Posedion (denizler, depremler ve atlar tanrısı), Athena tapınağında ona tecavüz eder ve bunun üzerine Posedion’un karısı Athena çok hiddetlenir. Tapınağın kutsallığının ihlal edilmesini bahane göstererek onu cezalandırır. Güzelliği ile ünlü olan Medusa’yı erkekleri tek bir bakışıyla taşa çeviren ve saçlarından yılanlar fışkıran bir canavara dönüştürür.
Bonus
Yaratılıştan bu yana insanlar anlamlandıramadıkları şeyler karşısında bir arafta kalmıştır. Yılanın bir çok simgesel anlamının yanında hem kötülüğü simgelemesi hem de iyileştirici bir gücü olduğunu görüyoruz. Tehlikeli ve güçlü kadınların baştan çıkarıcılığına duyulan hayranlık ve arzu yılanla da sembolize edilmiştir.
Yorum Yazın
Şahmeran'dan bahsetmeyi unutmuşsunuz. Zira yarı kadın yarı yılan olan efsanevi bir karakterdir ve bilgeliğin, iyileştirici şifanın sembolüdür.
Aynn
Oldukça kapsamlı bir içerik olmuş.
Bişi anlamdım