En Başına Dönelim: Rusya'nın Ukrayna'yı İşgalinin Nedenlerini Geçmişten Başlayarak Mercek Altına Alıyoruz!
Rusya'nın Ukrayna'ya savaş açmasının ardından dünya gündemi durulmuyor. Yaklaşık bir aydır süren savaşta çok sayıda sivil ve asker hayatını kaybederken Ukrayna kentleri yerle bir oldu. Savaştan etkilenen binlerce insan Ukrayna topraklarını terk ederek komşu ülkelere sığınmak zorunda kaldı. Dünya yepyeni bir trajediye tanıklık ederken Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın nedeni merak konusu oldu. İki ülke arasında aslında uzun yıllardır devam eden derin krizler bulunuyor. Bu krizlerin nedeni yalnızca ülkelerin kendi aralarındaki ilişkilerden kaynaklanmıyor, elbette. Gündem bu denli Karadeniz'in kuzeyine odaklanmışken gelin, Rusya ve Ukrayna arasındaki ilişkileri birlikte mercek altına alalım.
1. SSCB ile hikâye başlıyor.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği; daha tanıdık hâliyle SSCB, yakın tarihin en önemli aktörlerinden biriydi. 1917 yılında Çarlık Rusya'sında başlayan devrim kısa sürede tüm Kuzey Karadeniz'i ve Orta Asya topraklarını sardı. İşte bugünkü Ukrayna da o dönemde Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak birliğin bir parçası hâline gelmişti. Rusya'nın Ukrayna'yı kendine ait bir toprak olarak görüyor olmasının en önemli nedenlerinden biri de bu.
2. İki kutuplu dünyanın sona ermesinin ardından bağımsız Ukrayna sahneye çıkıyor.
Sovyetler'in kurulmasının ardından dünya 90'lı yılların başına kadar iki kutuplu gergin bir sistemin içindeydi. Bir tarafta Batı (Amerika ve Avrupa) diğer tarafta Sovyetler yer alıyordu ancak 80'li yılların sonu, kutuplardan birini fena hâlde zarara uğrattı. 1991 yılında ise Sovyet Rusya resmî olarak dağıldı. Aynı yıl Ukrayna da bağımsızlığını kazanarak uluslararası sistemde bağımsız bir ülke hâline geldi.
3. Ukrayna toprakları NATO ve Rusya Federasyonu için son derece kritik.
Sovyetler'in dağılmasıyla pek çok ülke bağımsızlığını ilan etmiş olsa da Ukrayna bu ülkelerden en kritik öneme sahip olanıydı çünkü bölge coğrafi açıdan Avrupa ve Rusya'nın tam ortasında yer alıyor. Yani Ukrayna bir bakıma NATO ve Rusya arasındaki bir tampon bölge olma özelliği gösteriyor. Hâl böyle olunca Ukrayna'da kuş uçsa Rusya ve Avrupa'nın tadı kaçıyor. Özellikle Rusya, Ukrayna topraklarını tarihsel olarak da kendi 'arka bahçesi' olarak gördüğünden ülkenin durumuna bizzat müdahil olmaktan pek çekinmiyor.
4. Donetsk ve Luhansk krizleri 2022 savaşının fitilini ateşledi.
Savaşın tarihsel ve kültürel altyapısı bir yana yaşanan işgal girişiminin fitilini ateşleyen olay aslında Ukrayna'da yer alan Donetsk ve Luhansk bölgelerinde yaşanan krizlerdi. Ukrayna'nın en doğusunda, Rusya sınırında bulunan ve Rus nüfusun çoğunlukta olduğu bu iki bölgede 2014 yılında Rusya yanlısı gruplar silahlanarak yönetimi ele geçirdi ve kendi cumhuriyetlerini ilan etti.
5. Rusya, ayrılıkçı grupları Ukrayna hükümetine karşı destekledi.
Bunun karşılığında ise Ukrayna hükümeti bölgeye sert müdahalelerde bulunarak olayları yatıştırmaya çalıştı ancak ayrılıkçı gruplar Rusya'nın da desteğiyle Ukrayna hükümetini yenilgiye uğrattı. Süreç 2015'te yapılan Minsk Anlaşması ile kâğıt üzerinde sona ermiş olsa da Rusya ve Ukrayna arasındaki tansiyon hiç düşmedi.
6. Putin, Ukrayna'daki ayrılıkçı yönetimleri devlet olarak tanıdı.
2015 yılında Donetsk ve Luhansk bölgesinde ateşkes ilan edilse de Rusya, Ukrayna'nın NATO ve AB'ye yakınlığından rahatsızlık duymayı sürdürdü. Rahatsızlığını göstermek için Ukrayna içindeki ayrılıkçı yönetimleri resmen devlet olarak tanıyan Putin, bu noktada Avrupa Birliği ve Ukrayna arasındaki yakınlaşmayı da durdurmayı hedefliyordu ancak Turuncu Devrim'i yaşamış olan Ukrayna, rotasını Batı'ya çevirmekte kararlı olduğunu NATO ile ilişkilerini hızlandırarak gösterdi.
7. Arada bir de Kırım meselesi var. Peki, Kırım neden bu kadar önemli?
Rusya ve Ukrayna arasındaki bir diğer kronik sorun ise Kırım. Karadeniz'in en stratejik limanlarından birine sahip olan Kırım tarih boyunca bölgedeki devletler için büyük bir problem alanı oldu çünkü Kırım'a sahip olmak Karadeniz'i domine etmek için en etkili yollardan biriydi. Bu nedenle Rusya imparatorluk döneminden itibaren Kırım'ı elde tutmak için neredeyse her yolu denedi.
8. Rusya 2014 yılında Kırım'a da askerî çıkarma yapmaktan çekinmemişti.
Son olarak ise Ukrayna'da Rus yanlısı rejimin değiştiği devrimin gerçekleşmesiyle 2014 yılında resmî olarak Ukrayna toprağı olan Kırım'ı işgal etti ve burada yarı bağımsız yeni bir yönetimin kurulmasına ön ayak oldu. Elbette bu durum Ukrayna hükümetinin pek hoşuna gitmedi.
9. En nihayetinde Putin, Ukrayna'yı doğrudan kontrol etmek için harekete geçti.
Tüm krizlerin aslında çok daha kestirme bir nedeni var. Rusya Ukrayna'nın Batı ile yakın iletişimini kendisi için bir tehdit olarak görüyor. NATO silahlarının Ukrayna topraklarına yerleştirilmesi ise Rusya'nın asla kabul edemeyeceği bir olasılık. Bütün bunların sonunda ise Putin, krizleri de bahane ederek kara ve hava harekâtlarıyla Şubat 2022'de Ukrayna'ya girdi.
Son olarak belirtelim, nedeni ne olursa olsun savaşın haklısı haksızı olmaz. Umarız bu silahlar bir an önce bırakılır ve sorunlar diplomatik yollarla çözülmeye çalışılır.
Yorum Yazın