Eğitimler Yeterli mi, Yanan Alanlar İmara Açılabilir mi? 5 Soruda Türkiye'de Orman Yangınları

Türkiye'de son dönemde yaşanan yangınlar afet yönetimiyle ilgili soru işaretlerini doğurdu. Manavgat, Marmaris, Bodrum ve Didim'de yaşanan yangınlar, alınan ya da alınmayan önlemlerin ve afetle mücadele yöntemlerinin sorgulanmasına neden oldu. 

Türkiye'nin gündeminden bir türlü düşmeyen orman yangınları hakkında akıllara takılan 5 soruya birlikte bakalım.

BBC Türkçe'den Fundanur Öztürk, TÜrkiye'nin kanayan yarası olan orman yangınları hakkında en çok merak edilen 5 soruyu araştırdı.

Orman Genel Müdürlüğü'nden alınan verilere göre, 2019 yılında bugüne kadar 1.377 adet orman yangını meydana geldi, 3.191 hektar alan zarar gördü.

Resmi verilere göre Türkiye'de her yıl ortalama 8-10 bin hektar orman yanıyor.

Anayasa'nın 169. Maddesine göre, yanan orman alanları hiçbir koşulda imara açılamaz ve bu alanların yeniden ormanlaştırılması gerek. Orman yasalarının bu konuda 'çok net' olduğunu belirten Türkiye Ormancılar Derneği İzmir Şefi Nail Kabil, İzmir'de yanan ormanların yeniden ağaçlandırılacağını ve hiçbir biçimde imara açılamayacağını ifade ediyor.

Orman Genel Müdürlüğü (OGM) Basın ve Halkla İlişkiler Şube Müdürü İsmail Hakkı Güney ise ormanların yangından sonra çeşitli sebeplerle rant için imara açıldığı tartışmalarının 'şehir efsanesi' olduğunu söylüyor ve şöyle devam ediyor: 

'Yanan alanlar hemen yıl içerisinde temizlenir, toprak işlenir ve ağaçlandırma faaliyetleri başlar. Her yıl o saha özenle takip edilir. Yanan alanların imara açılması tartışması bile bizim için çok ütopik bir şey. Orman yandıktan sonra otel olacak iddiaları bir şehir efsanesi olarak sosyal medyada dolanıyor. Biz de diyoruz ki, bu şekilde imara açılan bir örnek gösterin. Fakat tek bir örnek göremiyoruz.'

'Yangından sonra hukuka aykırı olarak imar izni aldığı tespit edilen ve hukuki işlem başlatılan örnekler dahi yok mu' sorusuna ise Güney, 'Onun tespiti için yılların dökümünü almanız gerekir' diyor:

'Siz dışarıdan biri olarak yangından sonra imar sorularını soruyorsunuz fakat biz alanda çalışan insanlar olarak bu soruyu bile çok garipsiyoruz. Orman alanları hiçbir bahane ve gerekçe gösterilerek imara açılamaz. Hele ki yangından sonra konu daha da hassaslaşıyor. İmara açılması daha da imkânsız hale geliyor.'

Nitekim uzmanlar bir ormanlık arazinin imara açılabilmesi için kasten yangın çıkarma yönteminin 'gerçekçi ve mantıklı' olmadığını söylüyor. Habere göre, diğer yandan son 17 yılda 21 kez değiştirilen 6831 sayılı yasanın ilgili maddelerinde yapılan pek çok değişiklik, orman alanlarının çeşitli sebeplerle imara açılmasını oldukça kolaylaştırdı.

Yangına karşı en önemli ve etkili müdahale, yangının ilk 20 ila 30 dakikası arasında gerçekleştirilebiliyor. Kamuoyunda günlerdir sıkça tartışılanın aksine uzmanlar, ilk yarım saatteki müdahalelerin etkisiz olması halinde yangının sönmesinde en yararlı olacak şeyin uçak ya da helikopter değil, karadan yapılan müdahaleler olduğunu vurguluyor.

TOD İzmir Şefi Kabil, 'İlk yarım saatte uçakla müdahale yapılmış olsa, İzmir yangınının belki sadece bir cephesi daha kısa zamanda durdurabilirdi ancak yangın afet durumuna geçtikten sonra müdahale çok daha zor oluyor ve kara ekiplerinin müdahalesi daha önemli hale geliyor' diyor.

Kamu görevlisi olduğu için haberde isminin yer almasını istemeyen bir orman mühendisi ise, 'Yangında esas olan şey yer ekibidir ve yangınla asıl mücadele buradadır' diyor:

'Türkiye'de arazi kırık bir yapıda olduğu için helikopter daha etkili bir söndürme aracıdır. Fakat bu da kara ekibinden sonra gelir. İlk müdahale sonrasında yangın büyümeye devam ederse, uçağın helikopterin yapacağı çok fazla şey yoktur.'

Öte yandan İzmir yangını çok rüzgârlı bir günde çıktığı ve hızla yayıldığı için, hava ekiplerinin ilk müdahaleyi gerçekleştiremediği belirtiliyor.

Ormanlarda, yangın sırasında kullanılmak üzere kurulan su depolama alanları bulunuyor. Yangın esnasında ormanın çeşitli yerlerine kurulan bu göletlerden su çekiliyor ve yangın bölgesine taşınıyor. Uzmanlar, ormanların içinde kurulan su göletleri konusunda bir eksik ya da aksama olmadığını düşünüyor.

Uzmanlar Türkiye'deki yangınların mevsimsel, iklim değişikliği, yaygın bitki örtüsü ve Kızılçam ormanlarının tutuşmaya elverişliliği gibi pek çok sebeple çıkabileceğini ancak bunların yüzde 90'ın üzerinde insan kaynaklı sebeplerle meydana geldiğini söylüyor.

Dolayısıyla yangınlarda mücadelede en önemli hususun, yangın esnasında gerçekleştirilen müdahalelerden çok yangın öncesinde alınacak tedbirler olduğu ifade ediliyor.

TOD Başkanı Özkara, yangın söndürmede görevli personele ve tüm vatandaşlara eğitimin öncelikli olduğunu savunuyor:

'Gelişmiş ülkelerde kaynakların yüzde 80'i yangını önlemek için verilen eğitimlere ayrılır, bütün masraflar yangını söndürmeye değil, yangın oluşmasını engellemeye yönelik olarak yapılır. Fakat Türkiye'de henüz böyle değil.' Bizde piknik kültürü var, ateşi ortada bırakıp gidenler var. Çok sıcak mevsimlerde anız yakma hatası yapılıyor. Ormanlar şehir merkezlerine çok yakın olduğu için insan kaynaklı türlü sebepler ortaya çıkıyor. Sadece personelin değil, vatandaşın da eğitilmesi gerekiyor. İkincisi ve en önemli konu, bizim yangına müdahalede personel yetersizliğimiz var. Örneğin yangın söndürmede kullanılan arazöz aracını kullanabilen personel sayımız az, ciddi bir kadro sorunu var. Personelden tasarruf yapamayız. Ayrıca son 10 yıldır personelimiz, rotasyon adında bir uygulama ile hiç bilmedikleri coğrafyalara yangın söndürmeye gidiyor. Akdeniz'de uzmanlaşmış bir personel rotasyon adı altında Karadeniz'e gönderiliyor. Bu da o yangın bölgelerinde tecrübesiz personellere neden oluyor.'