Dinozorları Meteor, Bizi Küresel Isınma! Tarih Boyunca Gerçekleşen Bu Felaketler Yaşayanların %90'ını Yok Etti
Dünya’nın oluşumundan bugüne kadar birçok canlı türü iklimsel değişiklikler ve yerin iç yapısından kaynaklanan volkan, deprem gibi nedenler yüzünden yok olmuş. Günümüze gelene kadar dünyada tam beş büyük yok oluş meydana gelmiş. Bu büyük yok oluşlar bazı canlı türlerinin sonunu getirirken bazı yeni türleri de ortaya çıkarmış. İşte dünyamızda bizden önce meydana gelen yok oluşlar!
İlk felaket, Ordovisyen-Silüryen Yok Oluşu
Yapılan hesaplamalara göre bu kitlesel yok oluşun günümüzden 450-440 milyon yıl öncesine dayandığı düşünülüyor. Ordovisyen dönemde yaşamın büyük kısmı denizlerde olduğundan trilobit, graptolit, kafadanbacaklılar gibi canlılar azalmış. Yapılan araştırmalara göre iki büyük zirve halinde gerçekleşen Ordovisyen-Silüryen yok oluşu sonucunda, hayvan ailelerinin %27’si, cinslerin %57’si ve bütün türlerinse yaklaşık %70’inin tamamen tükendiği sonucuna varılmış. Bu yok oluşun nedeni tam olarak bilinmiyor. Buna rağmen büyük buzullaşma olayının Dünya'nın suyunun buz hâline gelmesine ve deniz seviyelerinin büyük oranda düşmesine neden olduğu ileri sürülüyor. Atmosferik karbondioksit seviyesinin düşmesinin de yok oluş nedenleri arasında olduğu düşünülüyor. Karbondioksit seviyesinin düşme nedeni olarak da volkanik aktiviteler ve gama ışını patlamasıyla ozon tabakasının zarar görmesi olduğu ileri sürülüyor.
Yine yaklaşık %70'lik bir yok oluş hikâyesi, Geç Devonyen Yok Oluşu
Bu uzun süreli yok oluş, tam 20 milyon yıl kadar sürmüş. Geç Devonyen Yok Oluşu'nun 375-355 milyon yıl kadar önce gerçekleştiği düşünülüyor. Aralıklı atımlar hâlinde gerçekleşen bu büyük yok oluş döneminde; deniz canlıları kadar karadaki bitkiler, böcekler, eklembacaklılar, ilk amfibi gibi canlılar da büyük kayıplara uğramış. O dönemde yaşayan canlı türlerinin yaklaşık olarak %75 kadarının yok olduğu tahmin ediliyor. Geç Devonyen Yok Oluşu, tek başına keskin bir olay şeklinde meydana gelmemiş. Tam süresi belirlenemeyen, peş peşe yok oluşlar şeklinde devam etmiş. Bu felaketin nedeni, asteroid çarpmasına ya da büyük volkanik etkinliğe dayandırılıyor. Başka bir görüşe göre ise volkanların çıkardığı kül ve tozlar, güneş ışınlarını engellemiş ve özellikle sıcak ortama alışkın olan canlıların yaşadığı denizlerdeki sıcaklığı düşürmüş olabilir.
Dünya'nın yaşadığı en büyük kıyamet, Permiyen-Trias Yok Oluşu
Yeryüzündeki canlıların neredeyse %90’ının yok oluşuna neden olan Permiyen-Trias Yok Oluşu hakkında pek çok farklı fikir öne sürülüyor. Ani afet, Sibirya teraslarındaki bazaltlar, asteroit çarpması, yoğun volkanik aktiviteler, deniz tabanında meydana gelen metan salınımı ve bütün bu süreçleri takip eden sera gazı etkisi gibi birçok ihtimalin bu büyük yok oluşa neden olduğu düşünülüyor. En büyük canlı kaybının yaşandığı Permiyen-Trias Yok Oluşu'na yönelik tartışmalarda hâlâ yeterli kanıtlar öne sürülebilmiş değil.
Nedenleri hâlâ bilinmeyen bir yıkım, Trias-Jura Yok Oluşu
Günümüzden yaklaşık 201,3 milyon yıl önce Dünya'da bulunan türlerin %70 ila 75’i yok oldu. Trias-Jura Yok Oluşu sonrasında dinozorlar neredeyse dünyanın hâkimi oldu. Bu felaketin Devoniyen Yok Oluşu'nun aksine, 10.000 yıldan kısa sürdüğü düşünülüyor. Trias-Jura Yok Oluşu'nun nedenleri arasında iklimin aşamalı şekilde değişmesi ve okyanusların asidifikasyonunun, yani asit seviyesinin artması gösteriliyor. Ancak bu ihtimal de yok oluşun hızını açıklayamıyor. Yok oluşun nedeni olarak asteroit çarpması düşünülse de o döneme ait bir krater tanımlanabilmiş değil. Yoğun volkanik aktivitelerin ve bazalt patlaması selinin ise yok oluşun nedenleri arasında olduğu düşünülüyor.
Dinazorların neslinin tükenmesine neden olan, Kretase-Tersiyer Yok Oluşu
Kretase-Tersiyer Yok Oluşu, günümüzden yaklaşık olarak 66-65 milyon yıl önce meydana gelmiş. Bu felaket, uçamayan dinozorların neslinin tükenmesine neden olduğundan ilgi çekiyor. Uçamayan dinozorlar dışında, diğer hayvan ve bitki türlerinin dörtte üçünün de yok olmasına sebep olmuş. Çok kısa sürede gerçekleşen bu yok oluş, pek çok tartışmanın konusu. Kretase-Tersiyer Yok Oluşu'nun nedenleri arasında volkanik aktiviteler, aniden yayılan salgın bir hastalık ve asteroit çarpması olabileceği öne sürülüyor. Bazı bilim insanları volkanizma teorisini savunsa da Meksika’nın Yucatan Yarımadası’na düşmüş olan 20 km çapa sahip bir asteroidin felaketin asıl neden olabileceği ihtimali daha olası görünüyor.
Antroposen, altıncı büyük yok oluş olabilir mi?
İnsan Çağı olarak da adlandırılan Antroposen, insanın Dünya'ya etkisinin üst düzeye çıktığı Sanayi Devrimi’den günümüze kadar devam eden döneme verilen isim. Fosil bilimcilere göre yok oluşların en hızlısı günümüzde yaşanıyor. İklim değişikliği, küresel ısınma gibi nedenler yüzünden birçok türün nesli tükendi ve tükenmek üzere. Bazı bilim insanları, toplumun neden olduğu değişimlerin önümüzdeki milyonlarca yıla damgasını vuracağını öne sürüyor.
Peki, bu yok oluşa neden olmamak için neler yapabiliriz?
Günlük alışkanlıklarımızı değiştirerek küresel ısınma ve iklim değişikliğine karşı bireysel olarak mücadele edebiliriz. Bunun için enerji tasarrufu sağlayan ürünleri kullanabilir, ulaşımda toplu taşımayı ya da bisikleti tercih edebilir, kullanılmayan elektronik cihazları fişten çekebilir, ısı yalıtımı yapabilir, enerji ihtiyacı için güneş panellerinden yararlanabiliriz.
Yorum Yazın