Dikkat, Rüyanıza Girebilir! Şahmeran'dan Karabasan'a: Geçmişten Günümüze Türk Kültürü'ndeki İlginç Yaratıklar
Kulaktan kulağa fısıldanarak günümüze kadar ulaşmayı başaran Türk şehir efsaneleri, aslında bu yönüyle âdeta kültür mirası sayılabilir. Bizim kültürümüzde mitlerin bir yansıması olarak ele alınan bu efsanelerin bazıları gizem bazıları ise korku dolu... Birbirinden farklı duygulara yer veren bu efsaneler, kulaktan kulağa fısıldanmaya hâlâ devam ediyor. 'Türk şehir efsaneleri nereden çıktı ve gerçek hikâyeleri neler?' diye düşünüyorsanız sizler için bazı efsanelerin hikâyelerini derledik.
1. Şahmeran
Şahmeran, alt tarafı yılan üst tarafı güzel bir kadının vücuduna sahip olan yılların şahı olarak bilinir. Aslında bir tür sfenks figürü olan Şahmeran'ın Mersin'in Tarsus ilçesinde yaşadığı rivayet edilir. Şahmeran, gömülere bekçilik eden meran yılanlarının başı olarak betimlenir ve onun son derece akıllı olduğu söylenir. Bu yarı yılan yarı insanın diğer özelliği ise soluğu ve bakışının ölümcül olması. Bu nedenle Şahmeran korkulan bir figür olarak ortaya çıkar. Ne kadar korkutucu olsa da Şahmeran, Türk kültüründe aslında iyi bir motif olarak geçer. Yılanların şahının, meran yıllarının insanları sokmasını engellediğine inanılır. Şahmeran'ın yılanlarıyla birlikte yerin 7 kat altında, insanların ulaşamayacağı bir yerde yaşadığı bilinir.
Rivayete göre bir gün mağarada bal arayan Cemşab, mağaranın derinliklerinde bir ışık hüzmesi fark eder. Burası güzel bir bahçeye açılır. Delikten geçen Cemşab, Şahmeran ile karşılaşır. Şahmeran'ın güvenini kazanabilmek için yıllarca burada yaşamak zorunda kalır. Ailesini özlemeye başlayınca da Şahmeran'dan izin ister. Yılanların şahı tek bir şart sunar: Kendi yerini kimseye söylememesini ister. Cemşab sözünü padişah hastalanıncaya kadar tutar. Çünkü vezir, padişahın iyileşmesi için Şahmeran'ın etini yemesi gerektiğini söyler. Cemşab üzülerek Şahmeran'ın yerini gösterir. Cemşab'ın üzgün olduğunu gören Şahmeran, Cemşab'dan kendini öldürüp kaynatmasını, suyunu vezire içirmesini ve etini de padişaha yedirmesini söyler. Cemşab, Şahmeran'ın dediğini yapar. Vezir ölür, padişah ise kurtulur. Ölen vezirin yerine padişah, Cemşab'ı vezir yapar. Şahmeran'ın ruhu ise inanışa göre kızına geçer.
2. Alkarısı
Alkarısı efsanesinin kökleri Şamanizm'e kadar uzanır. Türk, Anadolu ve Altay halkının inançlarında yer edinen bu efsaneye göre Alkarısı, atlara ve lohusa dönemindeki kadınlara musallat olan korkutucu bir varlık. Rivayete göre Alkarısı, yeni doğmuş bebeklerin ve lohusa kadınların ciğerleri ile beslenerek yaşar. Bu duruma engel olmak için çeşitli önlemler alınır. Işıkları sürekli açık tutma, lohusa kadını yalnız bırakmama, baş ucuna Kur'an-ı Kerim koyma ve yüzü kırmızı örtüyle örtmenin Alkarısı'na engel olduğu düşünülür. Alkarısı'nın atların ve hayvanların ölmesine neden olduğu düşünülür. Alkarısı'ndan gelen bu olumsuz etkiler, halk arasında al basması olarak da tabir edilir.
3. Gulyabani
Mitolojik bir varlık olan Gulyabani'nin adı hurafeler ile anılır. Türk mitolojisinde Gulyabani, her zaman kadın figüründe yer alır ve Gulyabani gündüz ortaya çıkmaz. O gündüzleri mezarın içinde saklanır, geceleri ise hortlayıp insanların karşısına çıkar. Genelde çöllerde ve mezarlıklarda bulunduğu rivayet edilir. Pis bir kokuya sahip olduğuna inanılan Gulyabani'nin vücudu kıl kaplı ve ayakları da ters olarak betimlenir. Ayrıca Gulyabani devasa boyutlarda, insandan katbekat büyük olarak resmedilir.
4. Karabasan
Günümüzde dahi gerçek mi yoksa bir efsane mi olduğunu çözemediğimiz varlıklardan birisi de Karabasan. Türk ve Anadolu inancında köklü bir yere sahip olan Karabasan; geceleri gelen, ruhları alan ve insanları korkutan bir figür veya bir tür hayalet olarak karşımıza çıkar. Geceleri insanların rüyalarına gelen Karabasan, insanları uykusunda savunmasız şekilde yakalar ve insanların üzerine çökerek nefes almasına engel olur. Vücudun hareket etmesine de izin vermez. Gün ışığından korktuğuna inanılan Karabasan'ın yanında her zaman bir börk taşıdığına inanılır. İnanışa göre bir kişi, Karabasan'dan bu börkü kapmayı başarırsa börk büyüklüğünde altına sahip olacağı düşünülür.
5. Germakoçi
Daha çok Laz halkının efsaneleri arasında karşımıza çıkan Germakoçi, Lazcada 'dağ adamı' manası taşır. İnanışa göre Germakoçi, maymun ve insan karışımı bir yaratık olarak betimlenir. Ormanların derinliklerinde yaşayan Germakoçi'nin vücudu kıllarla kaplı ve uzun boylu olduğu düşünülür. Rivayet göre Germakoçi'nin bir cadının kocası ve bir tür yamyam olduğu bilinir. Dalla ateş yakmanın Germakoçi'den kurtulmanın yolu olduğu söylenir.
6. Demirkıynak
Demirkıynak ya da Demirtırnak olarak bilinen yaratığın Bigadiç Dağları'nda yaşadığı rivayet edilir. İnanışa göre her kılığa girer, korkunç sesler çıkarır ve insanların delirmesine sebep olur. Kötü ve korkutucu bir yaratık olan Demirkıynak, sudan çok korkar. Demir tırnaklı, demir burunlu ve pis kokulu olarak betimlenen bu yaratıktan kurtulmanın yolu ise bir akarsu ya da göle girmek şeklinde bilinir.
Yorum Yazın
şu witcher gibi bi oyunumuz olsa, şaman zamanlarımızda geçse ve bu yaratıklarla dolu, kültürümüzle dolu bi açık dünyada oynasak harika olmaz mıydı be
Olurdu tabisi harika olurdu 👍
1'deki Alkarısı kişisini (yada dişisini) hep duyarım, çocukluğumdan beri hep söylerler, Alkarısı şöyle, Alkarısı böyle, yok kuyunun dibinde yaşıyormuş yok kö... Devamını Gör
Sahmaran ne Ara Turk oldu
Yâ harbiden öff ama he.. Hayâli yaratıklarda da etnik köken tartışan yerlerine s*kayım senin.. Evet, İran menşeili bir efsâne ve Kürtler de benimsiyor; ama i... Devamını Gör