Borsaların Ekonomik İşlevleri

Borsalar yalnızca para kazanılan finans piyasaları değildir. Aynı zamanda ekonomilere çeşitli katkıları da bulunmaktadır. Borsalar kendilerine özgü bir işleyişi ve kuralları olan kurumsal piyasalardır. Aynı zamanda borsalar bir kumarhane de değildir. Ne yazık ki ülkemizde hala bilgisiz bir kesim borsa piyasalarını kumar veya şans oyunu olarak görmektedir.

Borsa piyasasında yapılan işlemlerin spekülatif niteliğine bakarak iktisadi bakımdan yarar sağlamayan kurumlar olarak değerlendirilmeleri yanlıştır. Kapitalist piyasa ekonomisinin temel kurumlarından biri olarak borsaların ekonomiye sağladıkları birçok hizmet vardır.

Likidite sağlama işlevi,

Piyasada tek fiyat oluşturma işlevi,

Güvence işlevi,

Ekonomide barometre işlevi,

Sermayeye hareketlilik sağlama işlevi,

Mülkiyeti tabana yayma işlevi.

Borsalar halkın elinde bulunan menkul kıymetlerin en kolay paraya çevirdikleri yerlerdir. İkincil piyasada menkul kıymetlerini elinden çıkarabilen kimselere birincil piyasalardan yeniden menkul kıymet alma imkanı verir. Böylece birincil piyasadaki menkul kıymet ihraçlarına talep potansiyeli sağlar.

Diğer yandan ise; ihraçtan veya ikincil piyasadan menkul kıymet alan kimse bunları ekinden çıkarmak istediği veya zorunda kaldığı zaman bunda güçlük çekerler ise, bir daha menkul kıymet satın almak istemeyeceklerdir. Aynı zamanda daha önemlisi, kısa veya uzun bir süre sonra başka bir işte lazım olacak parayı menkul kıymetlere yatırmayacaktır.

Bankalarda her an yatırıp çekilen vadesiz mevduat daimi bir tortu bırakıyorsa, geçici yatırımlar da sermaye piyasasında bir tortu bırakarak bir ölçüde devamlı kaynak sağlarlar.

Borsası bulunmayan piyasalarda tam rekabet şartları mevcutsa tek fiyat oluşacaktır. Ancak tek fiyatın oluşmasını, bütün alıcıları ve büyün satıcıları bir araya toplamakla en iyi şekilde borsalar yapmaktadır. Borsa bültenlerinin yayınlanmasıyla da, borsada teşekkül eden fiyatlar bir ülkenin, hatta dünyanın her köşesinde uygulanır. Böylece küçük tasarruf ve küçük sermaye sahibi halkın fiyat konusunda aldatılması önlenmiş olur.

Borsalarda her şirketin menkul kıymeti kabul edilmemektedir. Yani kote edilmemektedir. Bir menkul kıymetin borsaya alınması onun devlet veya başka bir kurumca garanti altına alınması anlamı taşımamakla birlikte, kotasyon öncesi bir incelemeye tabi tutulduğunu ve sürekli murakabe altında bulundurulduğunu, en azından ciddi bir kuruluşa ait olduğunu gösterir. Bir başka yönden ise; borsalarda alınan çeşitli tedbirler spekülatörlerin fiyat oyunlarını da önlemeye yöneliktir. Uygun ortam varsa, borsa olmasa da spekülatörler her zaman ve her yerde vardır.

Bir şirketin menkul kıymetlerinin borsada değerlenmesi ya da değer kaybetmesi o şirketin başarısının ve güvenilirliğinin en iyi göstergesidir. Borsa bu işlevi basit olarak yapabileceği gibi, şirketler arasında mukayeseli olarak da yapar. Bir şirketin durumunda hiçbir değişiklik olmasa, hatta bir ölçüde iyiye gidiş olsa bile, alternatiflerinde daha büyük gelişmeler varsa, o şirketin menkul kıymetleri borsada değer kazanmak yerine değer kaybedebilecektir.

Borsalar makroekonomi açısından da barometre görevi görmektedirler. Enflasyonun, yatırımların, gelişme ve kalkınmanın, ekonomi dışı etkenlerin (savaş, politik iktidarsızlık gibi) ekonomideki etkilerinin en iyi izlenebildiği yerlerden bir tanesidir.

Ekonomide bir sektör veya bir sektör içinde bazı firmalar diğerlerine nazaran daha hızlı bir gelişme sağlarlarsa, sermaye o tarafa akmak ister. Buna en büyük kolaylığı borsalar sağlar. Sermayesini hızlı gelişen bir sektöre kaydırmak isteyenler onu önce likide etmek, yani menkul kıymetlerini elden çıkarmak isteyecektir. Diğer kişiler satış yaparken, bir başka kişinin satın almak istemesinin nedeni ise; paraya çevrilmek için borsaya sürülen menkul kıymetlerin değeri düşer, gelir/kapital oran, yani temettü verimi yükselir. Böylece gelişmeden ziyade devamlı yüksek verimi tercih eden yatırımcıları bunlara talip olurlar.

Bu işlev aslen sermaye piyasasının ve menkul kıymetler piyasasının işlevidir. Ancak borsalar piyasanın bu işlevini daha hızlı, daha etkin, daha disiplinli ve daha güvenli bir şekilde yürütmeye yardımcı olur. Sınai mülkiyetin geniş halk tabakalarına yayılmasında büyük rol oynar. Orta sınıfın oluşmasına ve güçlenmesine katkıda bulunur.

KAYNAK: http://www.borsanasiloynanir.org/borsa-piyasasi/borsalarin-ekonomik-islevleri/