Birinci Dünya Savaşı'nın İlk Senesini Kronolojik Olarak Anlatan 21 Olay
.
1. 28 Haziran 1914 Saray Bosna Suikasti
Tek bir kişinin eylemi tarihin akışını değiştirebilir mi? Yoksa dünya bir savaşa hazırdı da sadece bir kıvılcım mı bekliyordu?
Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun veliahtı Arşidük Franz Ferdinand ve karısı Hohenberg Düşesi Sophie'nin çıktıkları bir gezi sırasında Sarajevo'da, Sırp asıllı Gavrilio Prinpic'in silahından çıkan kurşunlarla öldürülür. Prinpic, Genç Bosna adlı bir hareketin üyesidir ve eyleminin ardında yatan itici güç karmaşa yaratarak Güney Slav bölgelerini Avusturya-Macaristan'dan koparmak ve Sırbistan Krallığına katmaktır. Ancak suikast doğruca I. Dünya savaşını başlatmış, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu gönderdiği ultimatomlar reddedilince Sırbistan Krallığı'na savaş ilan etmiştir.
2. 28 Temmuz 1914 Savaş resmi olarak başlar
Avusturya- Macaristan İmparatorluğu, Sırbistan'a savaş açar açmaz kendini Avrupadaki Slav halklarının koruyucusu olarak gören Rus Çarı II. Nikolay'ı karşısına alacağının farkındadır. Bu yüzden 5 Temmuz 1914'te Alman İmparatorluğu ile bir anlaşma imzalanır ve olası bir Rusya saldırısında Almanya'nın desteğini istenir. Nitekim olaylar tam da o şekilde gelişir ve Rusya ordusu seferberlik ilan eder. Bunun ardından Almanya İmparatorluğu, Rusya'yı seferberliği durdurması konusunda uyarır.
3. 1 Ağustos 1914 Almanya, Rusya'ya savaş ilan eder
Rusya seferberliğe yavaştai olsa devam etmektedir. Bunun üzerine Almanya resmi olarak Çarlık Rusya'sına savaş ilan eder.
Aynı tarihte İtalya, çıkacak hengamenin kokusunu almış ve tarafsızlığını ilan etmiştir.
Yine aynı tarihte Osmanlı İmparatorluğu ve Almanya arasında da gizli bir anlaşma imzalanır.
4. 2 Ağustos 1914 Joncherey Çatışması: Savaşın baş karakterlerinin ilk muharebesi
Almanya Lüksemburg'u işgal eder. Ne alakası var dediğinizi duyar gibiyim. Ancak Almanya İmparatorluğu bu savaşa çoktan hazırdır ve Rusya'nın müttefiki olan Fransa'yı Rusya seferberliğini tamamlamadan işgal etmenin en doğru strateji olacağına karar verilir. Ayrıca kolonileşme yarışında kendisini geride bırakmış olan Fransa'yı saf dışı bırakmak ve endüstrileşmenin anahtarı olan petrol yollarını ele geçirmek ülkenin geleceği için önemlidir. Böylelikle iki büyük güç Fransa sınırındaki Joncherey kasabasında ilk kez karşı karşıya gelir. Bu çatışmayla Batı Cephesi açılmış olur. 3 Ağustos günü Almanya resmi olarak Fransa'ya savaş ilan eder.
5. 4 Ağustos 1914 Almanya Belçika'yı işgal eder
Napolyon Kuvvetlerinin Waterloo'da geri çekilmesinden bu yana Büyük Britanya, Almanya ve Fransa arasında bir nevi tampon bölge görevi gören ve tarafsızlığı anlaşmalarla garanti altına alınan Belçika, Alman ordusunun ülke topraklarını aşarak Fransız ordusunun yanından dolaşıp üstünlük sağlama isteğini rededer ve Alman ordusununun sınırlarına girmesine karşı çıkar. Alman Şansölyesi 2. Wilhelm 'Yalnızca bir kağıt parçası' diye nitelendirdiği anlaşmayı ihlal ederek Alman ordusunun Belçika'yı işgal emrini verir. Böylelikle Liege muharebesi başlamış olur. Belçika çetin ceviz çıkar. Özenle hazırlanmış ve steam punk hikayelerini aratmayacak bir dizi beton blog ve içlerine yerleştirilmiş ağır silahlar Alman ordusunu bir hafta boyunca tutarak Fransa'nın seferberliğini tamamlaması için zaman kazanmasına yardımcı olur. Sonunda Alman ordusu topçu üstünlüğünü kullanarak bu tahkimat duvarını aşar ve Belçika ordusunu geri çekilmeye zorlar. Aynı gün Britanya, Belçika'nın tarafsızlığını bozan Almanya'ya savaş açar.
Aynı gün ABD tarafsızlığını ilan eder.
6. 5, 6, 7 Ağustos İşler kızışmaya başlar
5 Ağustos 1914: Osmanlı İmparatorluğu Çanakkale boğazını kapatır.
6 Ağustos 1914: Avusturya- Macaristan İmparatorluğu Rusya'ya savaş ilan eder.
7 Ağustos 1914: Britanya Dış Sefer Gücü Fransa'ya ulaşır.
7. 7 Ağustos-13 Eylül Hudut Muharebesi
Almanya'nın amacı, Rusya seferberliğini tamamlayıp doğu cephesini açmadan önce Paris'i alarak Fransa'yı yenilgiye uğratmaktır. Bu yüzden tüm kuvvetleriyle saldırarak ilerlemeye başlarlar. Böylelikle bir dizi çatışmadan oluşan tarihin ilk endüstrileşmiş savaşı Hudut muharebesi (Battle of Frontiers) başlamış olur. İki modern ordu ilk kez karşı karşıya gelmektedir ve ellerindeki silahların gücünün farkına varmaları uzun sürmez. Buharlı trenler cepheye asker taşımakta, görülmemiş büyüklükte toplar ve makineli tüfekler cepheye yığılmaktadır. Hava kuvvetleri ilk kez sahneye çıkar ve her ne kadar o günlerde gözlem için kullanılsa da modern savaş sanatının bir parçası olur.
Çatışmaların daha ilk dört gününde Fransa 140.000 asker kaybeder. Bu sayı ülkeye ulaşan Britanya kuvvetlerinin iki katıdır. Hala bir yüz yıl öncesinin savaş taktiklerini uygulayan iki ordu piyade ve süvari ataklarıyla birbirine saldırmakta, ancak iki tarafında elinde bulunan topçu birlikleri ve maksim silahları askerleri adeta biçmektedir. Fransızlar hardal gazı dolu el bombalarını kullanmaya başlarlar. Askerler anılarında düşmana karşı kullandıkları silahların gücünden dehşete düştüklerini, bazen ölü bedenlerin oluşturduğu tepeleri top atışlarıyla açmak zorunda olduklarını yazmışlardır. Sonunda yalnızca geri çekilirken açılan hendekler siperleredönüştürülmeye ve savaşan taraflar 20. Yüz yıl savaş tekniklerini ilk elden öğrenmeye başlar.
8. 9, 11, 12 Ağustos Afrika Cephesi açılır
9 Ağustos günü Britanya ve Fransa kuvvetleri, Almanya'nın elindeki nadir kolonilerden biri olan Togo'ya saldırır ve Alman kuvvetlerini geri çekilmeye zorlar.
11 Ağustos günü Fransa, Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna savaş ilan eder
12 Ağustos günü Büyük Britanya, müttefiki Fransa gibi Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna savaş açar.
Böylece savaşan taraflar yavaş yavaş şekillenmiş olur.
9. 16 Ağustos 1914 Balkan Cephesi açılır
Avusturya- Macaristan ordusu Sırbistan'a saldırır. Cer Dağı etrafında konuşlanan Sırp ordusu modern savaş silahlarıyla ilk savaşına giren Avusturya-Macaristan ordusunu hezimete uğratır. Panik içinde kaçışan ordunun büyük bir çoğunluğu Drina Irmağında boğularak ölür. Bu çatışma, savaşın İtilaf devletleri için ilk kesin zaferi olarak tarihe geçer.
10. 17 Ağustos 1914 Doğu cephesi açılır
Rusya, her ne kadar üstün körü olsa da seferberliğini tamamlar ve 84.000 kişilik bir kuvvetle Doğu Prusya'ya girer. O güne kadar tüm kuvvetlerini batı cephesine yığmış olan Almanya, Fransa'yı tek darbe ile indirme planı olan Schlieffen Planını terk ederek doğu cephesine asker gönderir. Stallupönen'de gerçekleşen ilk çatışmada Alman ordusu, sayıca üstün, ancak savaşa zorlanmış gönülsüz Ruslardan oluşan Rusya ordusunu yenilgiye uğratır. Rusya'nın ilerlemesi bir süreliğine de olsa durdurulmuş olur.
11. 27 Ağustos 1914 Asya ve Pasifik cephesi açılır
23 Ağustos 1914 günü Japonya, Almanya İmparatorluğuna savaş ilan eder.
27 Ağustosta Britanya ve Japonya kuvvetleri Almanya'nın kontorlündeki Tsingtao limanını kuşatır.
28 Ağustos1914: Kraliyet Deniz Kuvvetleri Kuzey denizinde gerçekleşen ilk deniz savaşını kazanarak Almanya karşısında deniz üstünlüğünü ispatlar.
30 Ağustos 1914: Yeni Zelanda, Alman Samoa'sını işgal eder.
12. 5 Eylül 1914 İtilaf devletleri batı cephesinde geri çekilmeye başlar.
Savaşın henüz ilk ayı olmasına rağmen 1 Milyonu aşkın kayıp veren Fransız ve İngiliz kuvvetleri, topçu üstünlüğünü ustaca kullanan Alman ordusu karşısında kademeli olarak geriye çekilmeye başlar. İki tarafta yorgundur ve 4 yıl yetecek kadar mühimmat ve asker neredeyse ilk bir ayda harcanmıştır. Fransız ve Britanya kuvvetleri Paris yakınlarındaki Marne Nehri boyunca savunmaya geçer ve her ne kadar geri çekilmiş olsalar da Alman ordusunun ilerlemesini durdurmayı başarır. Bu savaş tarih kitaplarına bir zafer olarak geçecektir.
13. 11 Eylül 1914 Avusturalya kuvvetleri Alman Yeni Gine'sini işgal eder
13 Eylül1914: Almanya Güney Afrika'daki kolonilerini kaybetmeye başlar.
13 Eylül 1914: Paris'i ele geçirme planları suya düşen Alman ordusu kuzey denizindeki önemli limanları alarak Britanya kuvvetlerinin önünü kesme ve böylelikle Fransız ordusunun sol kanadını savunmasız bırakma planları yapar. Savaşın bu periodu Denize Hücum olarak anılır.
14. 29 Eylül 1914 Doğu cephesi kızışıyor: Vistula Nehri savaşı
Varşova savaşı olarak da anılan muharebede, Almanya ve Avusturya Macaristan kuvvetleri karşısında ilk zaferini kazanan Rusya, kalabalık nüfusuyla İttifak devletlerinin başına bela olacağını gösterir. Almanya'nın korktuğu başına gelmiş ve Rusya'yı doğu cephesinde sırtından atmak için yeni bir cephe açmanın en akıllıca strateji olacağına karar vermiştir.
15. 19 Ekim 1914 Batı cephesinde yeni bir şey var
Alman kuvvetleri Belçika'nın Antwerp şehrini ele geçirmiş ve burayı üs olarak kullanıp Denize Hücum (race to sea) planının son aşamasını uygulamaya başlamıştır. Ancak İtilaf devletleri artık savunma hattını kurmuş kuzey denizinden İsviçre sınırına dek uzanan 640 km uzunluğundaki siper savaşları başlamıştır. Fransa ve Belçika kuvvetleri Belçika sahil şeridini koruma altına almış ve Almanya'nın Calais ve Dunkirk gibi önemli limanlara ulaşmasını engellemiştir. Böylelikle Denize Hücum sona ermiş olur.
16. 29 Ekim 1914 Yavuz ve Midilli
Akdenizdeki İngiliz Donanmasından kaçan iki Alman savaş gemisi Goeben ve Breslau'nun İstanbul'a sığınma hikayesini hepimiz duymuşuzdur.
O güne kadar savaşta pasif bir rol oynayan Osmanlı İmparatorluğu, İtilaf devletlerini karşısına almamak için gemileri Almanya'dan satın almış ve isimlerini Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir. Ancak gemilere yerleştirilecek mürettebat olmadığından mıdır nedir, Alman mürettebat fes giyip Osmanlı bayrağı çekerek görevlerine devam eder.
29 Ekim günü Yavuz ve Midilli Karadenizde bir tatbikata çıkar ve şans bu ya Rus donanmasıyla karşılaşır. Ardından Sivastopol, Odessa ve Novorossisk limanlarını bombalayan iki geminin bu sözüm ona İstanbul'dan habersiz faaliyeti, zaten Çanakkale boğazının kapanması ile zor duruma düşmüş olan Rusya'yı, 1 Kasımda Osmanlı İmparatorluğuna savaş ilan etmeye zorlamıştır.
17. 2 Kasım 1914 Kafkasya Cephesi açılır
2 Kasım günü Rusya ordusu Kafkaslardan Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırlarına girerek Kafkasya cephesindeki ilk sıcak çatışmayı başlatmıştır. 16 Ekimde sonlanan muharebe sonucunda Rusya kuvvetleri 25 km kadar Osmanlı sınırına girip cephelenmiştir. Berhmann operasyonu olarak anılan bu muharebe Rusya'nın aleyhine sonuçlanmıştır.
18. 11 Kasım 1915 Cihad
Sultan V. Mehmet (Mehmet Reşad), İtilaf devletlerine cihad ilan eder. Kafkaslardaki müslüman halkın desteğini almayı ve böylelikle Rusya'nın Hazar Denizi petrolüne ulaşımını engellemeyi uman Mehmet Reşad, çağrısına beklediği ilgiyi görmemiştir.
19. 8 Aralık 1914 Falkland adaları muharebesi
Britanya Kraliyet donanması ve Almanya İmparatorluğu donanması Arjantin açıklarındaki Falkland adalarında karşı karşıya gelir ve muharebe Britanya zaferiyle sonuçlanır.
16 Aralık 1914: Alman donanması İngiltere topraklarını bombalar.
18 Aralık 1914 Givenchy muhaberesi: Britanya, kıta Avrupasında ilk kez Hindistan kolonilerinden getirdiği askerleri kullanır.
20. 22 Aralık 1914 Sarıkamış Harekatı
Ağır kayıplar vermesine rağmen hala Osmanlı topraklarına saldıran Rus ordusunu geri püskürtmek için planlanan Sarıkamış Harekatı, Rusya'nın lehine sonuçlanmıştır.
Harekatın stratejisi, Osmanlı kuvvetlerinin hareket halinde olmasını ve hızlı hareket ederek belli bölgelerde belli zamanlarda konuşlanmasını gerektirmektedir. Bu taktik Alman ve Napolyon kuvvetlerince yıllarca uygunlanmış ve başarılı olmuştur. Ancak kış şartlarına hazır olmayan binlerce bölük Allahüekber Dağlarında donarak ölmüştür.
Muharebe 17 Ocak 1915'ta sona ermiş ve Rusya'nın kafkasya cephesinde üstünlüğü ile sonuçlanmıştır.
21. 4- 25 Aralık 1914 Noel Ateşkesi
1914 Noel'inde Batı cephesinde silahlar susar. Kimse ateşkes emri vermemiştir, ancak iki tarafın askerleri Hristiyanlık için kutsal olan böyle bir günde kan dökmek istemez.
Tommy ve Fritz
İngiliz eri H. Scrutton, ailesine yazdığı mektupta olayı şöyle anlatır.
'Günaydın Fritz!'
İngiliz siperlerinden bir asker, zaten yakın olan Alman siperlerine seslenir. Ancak cevap alamaz. Ardından şansını yeniden dener.
'GÜNAYDIN FRİTZ!'
Alman siperlerinden cevap gelir : 'Günaydın.'
'Nasılsın?'
'İyiyim, sen?'
'İdare eder. Gel buraya Fritz, sana sigara vereyim.'
'Yok. Burdan çıkarsam beni vurursunuz.'
'Korkma, kimse seni vurmayacak.'
'Sen de çık, ortada buluşalım Tommy.'
Böylelikle iki asker siperlerinden çıkar ve ortada buluşup el sıkışırlar. Tommy, Fritz'e sigara verir ve karşılığında bir parça peynir alır. Ardından askerler siperlerden çıkarak birbirlerinin Noel'ini kutlamaya başlarlar.
Yorum Yazın
1914'ten sonra savaş aniden bitti herhalde...
Konu Başlığını okumadan atladın herhalde...
Yalnız 21.nci olay beni çok etkiledi
29 Ekim 1914 Yavuz ve Midilli kısmında habersiz bir bombalama söz konusu değildir.