Basın Ve Yayına Adanmış Bir Ömür: Cemal Kutay

İSTANBUL (AA) - SAADET FİRDEVS APARI - Tarihçi, yazar ve gazeteci Cemal Kutay'ın vefatının üzerinden 16 sene geçti.

Birçok basın kuruluşunda çalışan ve çok sayıda eser bırakan Kutay, Tahir ve Süreyya Kutay'ın yedi çocuğundan beşincisi olarak 1910'da Konya'da dünyaya geldi.

Henüz on yaşlarındayken Mevlevi dergahı şeyhi Velet Çelebi'nin öğrencisi olarak icazet alan Kutay, on üç yaşındayken babasını kaybetti. Kutay, on beş yaşına geldiğinde, eve destek olmak için tatillerinde Konya'da çıkan Babalık gazetesinde düzeltmenlik yaptı.

Kutay, 1927'de liseyi bitirdi ancak yüksek öğrenim görme imkanına sahip olamadı.

İş aramak için 1928'de Ankara'ya giden Kutay, hükümetin yayın organı Hakimiyet-i Milliye gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başladı.

• Anadolu'daki ilk sekiz sayfa ve renkli başlıklı gazeteyi çıkardı

Bu dönemde gazetenin yazarı Falih Rıfkı Atay ile Ahmed Emin Yalman, Hüseyin Cahit Yalçın, Ankara Müftüsü Şerafettin Yaltkaya, Esat Sezai Sümbüllük, Mehmet Akif'in damadı Ömer Rıza Doğrul, Ahmet Hamdi Akseki ile tanışarak onlardan destek gördü.

Hakimiyet-i Milliye'de 1939’a kadar çalışan Kutay, işten çıkarılınca Konya'da Yeni Anadolu isimli bir gazete çıkardı. Bu, Anadolu'daki ilk sekiz sayfa ve renkli başlıklı gazete oldu.

Kutay, daha sonra İstanbul'a giderek Celal Bayar'ın büyük oğlu Refi Bayar'la Güneş matbaasını kurarak 'Halk' isimli bir gazete çıkardı. İki yıl sonra, başarılı olmayan bu gazeteyi kapatarak, 1944-1951'te Millet ve Hakka Doğru dergilerini yayımladı.

Ailesi Cemal Kutay'ı, 1944'te, Yugoslavya göçmenlerinden Niğde'ye yerleşmiş olan Kamil ve Nezahat çiftinin kızları Melahat Hanım ile evlendirdi. Kutay'ın bu evlilikten beş çocuğu dünyaya geldi. Çocuklarından Zeynep Sırma, yüksek maden mühendisi Erol Kuyaş ile Ayşe Mine, Adnan Koca ile Ömer Faruk, Prof. Dr. Sevil Kutay'la, Gazale Nilgün, yüksek inşaat mühendisi Mehmet Ciğeroğlu ile İnci Kübra tanınmış fotoğraf sanatçısı Moris Maçoro ile evlendi.

'Selçuklu'dan Osmanlı'ya adındaki biyografi kitabını 1935'de yayımlayan Cemal Kutay, 1952'de, dostları Ebüzziyazade Velid, Hüseyin Cahit ve Ahmet Emin'in karşı çıkmalarına rağmen, 1800 abone bulmak için 80 bin adrese açık mektup yazıp ilk büyük projesine başladı.

• 'Yazdığı 183 kitapla belki bir dünya rekorunun da sahibi'

Kutay'ın tamamlandığında on iki bin sayfa ve yirmi cilt olan, kronolojik değerler içerisinde fasiküller halinde hazırlanan, Türkiye İstiklal ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi (1952-57) adlı kitabı yayımladı.

Sonraki yıllarda Konya'daki Babalık’ta başlayan ve Hakimiyet-i Milliye ile devam eden basın hayatını Tan, Tanin ile Son Telgraf gazetelerinde devam ettirdi.

Cemal Kutay, Son Posta'da 'İttihat ve Terakki nasıl çıktı, nasıl kuruldu, nasıl ayrıldı?' başlığıyla sekiz yüz yedi gün yayımladığı tefrika ile de bu alanda bir rekorun sahibi oldu. Hür Anadolu ve Sedat Simavi'nin sahibi olduğu Yedigün de çalıştığı diğer basın kuruluşları oldu.

Hakimiyet-i Milliye'de istihbarat şefliği ve fıkra yazarlığı yapan Cemal Kutay, Konya'da Yeni Anadolu gazetesini ve Zaman dergisini, İstanbul'da Halk gazetesini, Millet dergisini çıkardı.

Cemal Kutay, pek çok gazete ve dergide, özellikle tarihi konularda yazılar yazdı. Aktif gazeteciliği en son Tercüman'da yaptığı çalışmalarla noktaladı.

Cemal Kalyoncu'nun hakkında '2001 itibarıyla yazdığı 183 kitapla belki bir dünya rekorunun da sahibi' dediği Cemal Kutay, 5 Şubat 2006'da İstanbul'da hayatını kaybetti. Kutay'ın cenazesi Karacaahmet Mezarlığı'nda toprağa verildi.

• Eserlerinden bazıları

'Selçuklu'dan Osmanlı'ya' (1935), 'Türkiye İstiklal ve Hürriyet Mücadeleleri 'Tarihi (1952-1957), 'Üç Devirde, İrfan ve Vicdanının Hasreti Millet ve Devletini Arayan Adam: Mehmet Şeref Aykut' (1874-1939), 'Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Son Yüzyılımızda Bir İnsanımız: Hamidiye Kahramanı Milli Mücadele Zafer Devri Başbakanı Hüseyin Rauf Orbay' (1881-1964), Etniki Eterya'dan Günümüze Ege'nin Türk Kalma Savaşı 1. cilt, (1980), '2.cilt: Ege'nin Kurtuluşu' (1981), 'Türk-Alman Tarihi Kader Bağı (1986), 'Kurtuluşun Ve Cumhuriyet'in Manevi Mimarları' (1973), 'Yüz Kırk Üç Yılın Perde Arkası Anayasa Kavgası ve Nasıl Bir Anayasa' (1982), 'Üç Devirde Bir Adam - Ali Fethi Okyar'ın Hayat ve Hatıraları- 1880-1943' (1980), 'Türk Milli Mücadelesi'nde Amerika' (1979), 'Sam Amca'ya Mektup Var' (1955), 'Çerkez Ethem Dosyası' (1995), 'Atatürk Devri Ekonomisi: Celal Bayar (4 cilt), 'Bir Türk'ün Biyografisi: Celal Bayar' (1949), 'Bilinmeyen Tarihimiz' (4 cilt, 1974-1975), 'Örtülü Tarihimiz' (1975), 'Sisli Tarihimiz' (2 cilt, 1976-1977), 'Tarih Konuşuyor I' (1-8 Cilt, Mustafa Nurettin Peker’le, 1964-1968); 'Tarih Konuşuyor II' (12 cilt, 1962-1968)