Nobel Ödüllü Ekonomiste Göre Bir İnsanın Mantıklı Seçimler Yapmasını Sağlamanın Çok Kolay Bir Yolu Var!
Hayatlarımızın esasında seçimlerden ibaret olduğunu hiç düşündünüz mü?
Peki bunu nasıl yapıyoruz?
Neden bu yazıyı okumamak yerine, okumayı seçtiniz mesela?
İktisatçı Richard Thaler geçtiğimiz yıl Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanan isim olmuştu.
Davranışsal iktisat alanında çalışan Thaler’ın bu ödüle layık görülmesinde aslan payı, şüphesiz insanların seçim davranışı üzerine yaptığı çalışmalarda saklı.
Thaler, Türkçeye Dürtme olarak çevrilen Nudge isimli eserinde bu konuyu detaylıca işledi.
Dürtme teorisini şöyle açıklayabiliriz: Toplum açısından olumlu sonuçlar doğuracak bir kararı almanız için kurallara veyahut zorunluluklara gerek yok, herhangi bir çevresel faktör tarafından hafifçe ‘dürtülmek’ yeterli.
Dürtme ile özdeşleşmiş en önde gelen örnek pisuvardaki sinek.
Bu örnek maalesef sadece erkekleri ilgilendirse de, böyle bir pisuvara mutlaka denk gelmişsinizdir. İlk gördüğünüzde o sineği muhtemelen gerçek sandınız. Ya da bir desen olduğunu fark ettiniz.
Her iki durumda da, işerken sineğin üzerine nişan aldığınıza adımız gibi eminiz. Zaten önemli olan da bu.
Cin fikirli bir grup temizlik işçisinin fikirleri ışığında tasarlanan bu sinekli pisuvarların gizli bir amacı var. Pisuvar kullanımındaki idrar sıçramalarını minimuma indirmek. Böylece temizlik daha uzun süre korunuyor.
İlk olarak Amsterdam Schiphol havalimanına konan bu sineklerin gerçekten de daha az idrar sıçramasına sebep olduğu fark edildikten sonra bu pisuvarlar seri üretime geçti.
Bugün dünyanın pek çok yerinde bu pisuvarlara rastlayabiliyoruz. Nedenini artık biliyorsunuz! Yalnızca pisuvarın üzerindeki küçük bir sinek resminin insan davranışlarını böylece yönlendirebilmesi oldukça sıra dışı bir durum gibi gelebilir. Dürtme teorisini ilginç yapan da zaten bu.
Yani tuvaletin duvarına “İşerken sıçratmak yasaktır” yazılmasından, ya da tuvalet temizliği ile ilgili özel bir vergi çıkarmaktan çok daha caydırıcı olan şey, küçük ve hakkında hiçbir bilgilendirme yapılmayan bir sinek resmi!
Bir davranış değiştirebilecek çevresel faktörlerin dürtme sayılması için görmezden gelinebilir ve ucuz bir şekilde icra edilebilir olması gerekiyor.
Yani bir kafenin duvarlarını lezzetli pasta resimleriyle donatmak bir dürtme, ama kafeye dışarıdan yiyecek içecek getirmeyi yasaklamak değil.
ABD'deki bir işletme, tuvaletine informatif bir tabela koydu. Üzerinde şöyle yazıyordu: "Amerikalıların %99'u tuvaletten çıktıktan sonra ellerin yıkanması gerektiğini düşünüyor. Fakat sadece %66'sı bunu yapıyor"
Bunu gören birinin tuvaletten çıktığında hiçbir cebire maruz kalmadan elini yıkaması oldukça olası geliyor, öyle değil mi?
Dürtme kuramı kısa bir süre içinde benimsendi ve dünyanın önde gelen politikacıları ve ülke liderleri tarafından seçim kampanyalarında kullanıldı.
Biz de gün içinde yaptığımız onca seçimde farkında olmadan dürtme etkisine yenik düşüyoruz aslında.
Bir dahaki sefere kalıplaşmış davranışlarınızı icra ederken “Bunu neden yapıyorum?” diye kendinize en ufak bir konuda sorun mesela. Cevaplar sandığınızdan daha ilginç olabilir.
Yorum Yazın
Kitabı hemen alıp okumalıyım dedim kendi kendime. Bunu yazarken de kitabı satın alma isteğinin de bir "dürtme" etkisini olduğunu fark ettim. D Ü R T Ü L D Ü N.
Sineğe isabet alıyorum çünkü, sineği sidiğimin enerjisi ile kanalizasyona yollamak, sineğin pisuvardan kalkıp suratıma konmasından daha mantıklı.
trafik kurallarına da adapte edebiliriz aslında mesela tümsek koymak yerine bu kavşaktan 50km ile geçenlerin daha %60 daha zeki olduğu kanıtlanmıştır tabelas... Devamını Gör
Okurken dağılan dikkatten dolayı daha çok kaza olur 😄